NIEUW! Lees ook de Geschiedenis van de Dapperbuurt!
De Zeeburgerdijk is zeer oud. Er wordt al van het bestaan van een zeedijk ter plekke melding van gemaakt in een privilegie van Bisschop Guy van Henegouwen in 1307 (“[…] dat alle dijkregten moeten worden beregt op den dijk, en dat dit vast en gedurig sal staende blijven”). Vermoedelijk dateert de dijk uit de dertiende eeuw, wanneer elders in Nederland ook de bedijkingen van de grote rivieren plaatsvinden. Dat de dijk in ieder geval voor 1300 aangelegd zal zijn laat zich ook afleiden uit het bestaan van de binnendijkse dorpen Oetewaal in 1308 (als Otewaal genoemd in de rekeningen van het Graafschap Holland) en Outersdorp, dat in in 1328 genoemd wordt. Mogelijk is de dijk aangelegd of in ieder geval versterkt na de definitieve vestiging van het gezag van de Graaf van Holland in 1288. Voor deze tijd is vermoedelijk sprake geweest van lage kades, zoals elders langs de kust van de Zuiderzee.
In 1388 wordt door Ruwaard Albrecht, Heer van Nieuwer-Amstel en Oetewaal, aan zeven schepenen de inspectie van de zeedijk opgedragen, van wie er overigens altijd één vertegenwoordiger van het dorp Oetewaal moet zijn. Op de zeedijk mogen volgens de regeling van 1388 alleen gewaarmerkte varkens (‘gheringede verken’) lopen en in het geheel geen ander vee. Hieruit ontstaat vermoedelijk de term ‘Sint Anthonis varken’, waarnaar verwezen wordt door Walich Sywaertsz, apotheker en ouderling van de Oude Kerk, in zijn tractaatje van 1604 Roomsche mysterien ontdekt, als hij schrijft dat Sint Anthonis in Amsterdam boven alle heiligen “vercooren is gheweest, omdat hy hier best bekent was: overmits zyne Verckens daghelijcx langes straat liepen, met zijn Schelle aan den hals.”
De dijk heet vanaf de oprichting van het Sint Anthoniesgasthuis of Leprozenhuis rond 1400 (buiten de poorten aan de oostzijde van de stad), Sint Anthonisdijk, en loopt van de Sint Anthonispoort (nu de Waag op de Nieuwmarkt) naar Diemen en verder naar Muiden. Ten zuiden van de Sint Anthonisdijk bevindt zich ter hoogte van de huidige Indische Buurt in die tijd nogal drassig land, dat in verbinding staat met het Diemermeer (die later Watergraafsmeer zal heten).
De gevolgen van de rampzalige Sint Elisabethsvloed van 1421 noodzaken de autoriteiten tot verdere versterking van de bestaande dijken over te gaan en – wegens een doorbraak in 1422 waarbij het huidige Nieuwe Diep ontstaat – met name de dijk langs de Zuiderzee te verhogen. In 1437 wordt het hoogheemraad-schap van Zeeburg en Diemerzeedijk opgericht op een en ander tot stand te brengen. In 1440 wordt onder Philips van Bourgondië bepaald dat de dijk voortaan twee keer per jaar geschouwd zal worden. Hierbij wordt “op de requeste van de Hollandsche en Stigtse ingesetenen” bepaald “dat voortaen onsen Baljuw van Amstelland, die nu is, of namaels wesen sal die Bolwerken en platinge van hout en ijser gemaakt, buiten en binnen Ypensloot jaerlijksch schouwen sal ten tweeën tijden, als op St. Odulphusdag en op St. Lambertsdag met den Waerluiden in den dijkagie voorz. te weeten met: Een waerdsman uit Muiden. Een uit Weesp. Een uit Weespercarspel. Een uit Loosdrecht. Een uit Loenen. Den jongsten Burmemeester onzer Stede van Amsterdam. Een waerdsman uit Kortenhoef. Een uit Breukelen. Een uit Abcoude en Een uit Nigtevegt.”
De hoge kosten van het dijkonderhoud worden naar Amsterdamse regelgeving in 1466 (in 1485 geconfirmeerd door keizer Maximiliaan), omgeslagen over “dijkplichtigen”, die al naar de grootte van hun aan de dijk grenzend land mee betalen. Inmiddels komt er van dijkonderhoud lang niet altijd veel terecht en komt het tot dijkdoorbraken in 1508 en 1509. Daarom wordt de wetgeving in 1509 aangescherpt en wordt niet alleen meer geschouwd, maar ook kort na de schouw gecontroleerd of noodzakelijke maatregelen ook daadwerkelijk worden doorgevoerd. Hoge boetes worden gesteld op nalatigheid, zodat de toestand van de dijk in korte tijd sterk vooruitgaat.
De Sint Anthonisdijk speelt een belangrijke rol in het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Eerst landen er de (calvinistische) geuzen onder Lumey, die de omgeving plunderen maar er niet in slagen Amsterdam te veroveren, omdat ze door de Rooms Katholieke burgers verdreven worden. In 1573 gebruikt Alva de dijk om Spaanse hulptroepen en proviand naar Holland te voeren. Kort hierop wordt de dijk in opdracht van Willem van Oranje door 800 geuzen onder Sonoy heroverd. Sonoy steekt de dijk aan oostzijde door en legt op het ontstane dijkeiland – nabij de Ypeslotersluis – een schans aan, van waaruit hij de hele oostzijde van Amsterdam onder controle heeft. Een aanval van de Amsterdammers op de schans mislukt. De van van Muiden komende Spaanse overmacht slaagt er echter in de dijk ter heroveren, waarbij de actie van geus Jan Haring van Hoorn aan het nageslacht is overgeleverd: hij zou in zijn ééntje met een groot slagzwaard de Spanjaarden lange tijd hebben tegengehouden, waarna hij in de golven zou zijn ontkomen. Sonoy op zijn beurt weet zich opnieuw op de dijk te vestigen, nu dichter bij de lokatie van de huidige Herberg Zeeburg. Zoals bekend weet Willem van Oranje uiteindelijk de Spanjaarden uit Nederland te verdrijven.
In 1629 wordt de Zeeburgerdijk doorgestoken, om op die manier door inundatie de Spanjaarden op een afstand te houden, die inmiddels tot Amersfoort opgerukt zijn. Sinds 1631, wanneer de ingezetenen van Outersdorp toestemming krijgen om de hele zogenaamde Oetewaler of Over-Amstelsche polder rondom te bedijken, wordt de waterstand van de polder rond Outersdorp gereguleerd door de Oetewaler Molen.
In 1651 vindt ter hoogte van Jaap Hannis (niet ver van huidige Gemeenlandshuis) een grote doorbraak van de Zeeburgerdijk plaats, de Sint Pietersvloed, waarbij de hele Watergraafsmeer onderloopt en ook enige braken in de polder Over Amstel onstaan, die later weer gedempt zullen worden. In 1672 wordt de dijk voor de tweede maal – nu bij Muiderberg – opzettelijk doorgestoken door de Franse generaal Condé. Zie hiernaast een kaart van de polder kort na het dempen van beide braken in 1725.
In de achttiende eeuw staat de Sint Anthonisdijk inmiddels als de Hoogen Dijk of Muiderdyk bekend. Aan de buitenzijde van de dijk van de stadsrand tot aan Herberg Zeeburg zijn inmiddels vanaf 1657 de Stadsrietlanden ontstaan; tussen deze voormalige zeedijk en de nieuwe landen ligt de Nieuwe Vaart. Er is weinig bebouwing in de polder. De grenzen van Outerdorp strekken zich westwaarts over de gedempte braak tot aan Herberg Het Vosje uit.
In de loop van de negentiende eeuw zal de dan inmiddels genoemde Zeeburgerdijk (genoemd naar de zeventiende-eeuwse vesting Seeburg; de naam Zeeburgerdijk dateert echter pas vanaf ergens halverwege de negentiende eeuw) steeds meer bewoond raken, vooral vanaf start bouw van de Indische Buurt. Sinds oudsher liggen aan de dijk de befaamde herbergen Herberg Zeeburg (men kan in de negentiende eeuw naar dit café met speeltuin vanaf het stationseiland toevaren) en Herberg ‘t Vosje. Verder zijn er enige bekende buitenplaatsen, zoals Zeerust en Vreebest. In de negentiende eeuw zijn aan de Zeeburgerdijk nog meer pleziertuinen te vinden, zoals Land en IJzigt, maar ook industriële instellingen zoals Zaagmolen het Fortuin. De houtzagerij, die in eerste instantie in de gedempte Groote Braak gepland was, maar uiteindelijk aan de buitenzijde van de Zeeburgerdijk, in de Stadsrietlanden wordt gerealiseerd, heeft als afzetmarkt de scheepstimmerwerven op de Oostelijke Eilanden.
Na de aanleg van de Oranjesluizen in 1872 is de Zeeburgerdijk definitief op geen enkele manier meer een zeedijk; feitelijk was dit al niet meer het geval sinds de aanleg van de Stadsrietlanden.
ANDERE ARTIKELEN: 2018 Aanzet voor een geschiedenis van de Marokkaanse Indische Buurt 2016 Oproep Steun voor elkaar 2016 Teruggaan of blijven? 2016 Sociale bijdrage supermarket het Lange Mes 2016 Viering 1-jarig bestaan buurthuis Archipel op het Makassarplein 2016 Interview met Mustapha Khaddari 2016 Interview met Jan Beerenhout 2016 Interview met Ahmed Marcouch 2016 Interview met Ahmed El Mesri 2016 Ontroerend afscheid van Rob van Veelen 2016 Het verloren gaan van idealen 2016 Welkom bij de offerfeest maaltijden 2016 Luier van der Laan pleegde zelfmoord door ophanging 2016 Boeken in de Javastraat 2016 Offerfeest voor vluchtelingen en armen 2016 Nu inschrijven taalcursussen Assadaaka! 2016 Bekende Indische Buurters 2016 Uit de geschiedenis van het Ambonplein 2016 Sprokkelingen uit de geschiedenis van het Makassarplein 2011 Cameratoezicht 2009 Radicalisering 2004 Gevoelens van onveiligheid 2004 Belwinkels in de Javastraat 2001 in het ghetto ( ode aan de indische buurt) 2000 De wisselwoningen 1994 Reality-serie Bureau Balistraat 1997 Verslaafde schiet twee agenten neer 1996 Ulu Camii 1995 An Nasr Moskee 1993 De moord op Andre Hartman 1992 Nordholt doet grote hashvangst 1988 Medewerkers bezetten ontmoetingscentrum aan Javaplantsoen 1985 Buikschot 1982 Vijftien jaar cel voor B. uit de Bankastraat 1982 Horrorhuis aan de Kramatweg 1981 Anti-Fascisten tegen Amicales 1980 Enige kraakkranten 1979 Kraakgroep Indische Buurt 1979 De Buurtwinkel 1978 De pyromaan van de Soembawastraat 1978 Anarchistisch Nonnen Front 1977 Heroine 1977 Familiedrama leidt tot hamermoord 1976 Linkse actie 1975 Bordelen en sexadressen in de Indische Buurt 1974 Buikschot uit noodweer 1973 Experiment genezing 1973 Marokkaanse, Tunesische, Spaanse en Turkse buurtgenoten opgelet 1972 Het urinoir aan de Valentijnkade 1971 Leefbaarheidsproblemen van onze buurt 1970 BB - weg ermee! 1970 Auditie voor Hair in het Bavohuis 1969 Het grootste bejaardenhuis van Nederland 1967 Etage brandt uit in de Ternatestraat 1966 1966: 8 kleuterscholen, 19 lagere scholen en 10 scholen voor voortgezet onderwijs 1965 Outsiders in de Archipel 1964 Boer Koekoek in de Indische Buurt 1964 Doopsgezind Jeugdhonk in de Tweede Atjehstraat 1964 Moord in de Perlakstraat 1961 C.P.N. demonstreert tegen atoombewapening 1960 Ernstig tramongeval 1960 Ontploffing op het Ceramplein 1959 Met getrokken pistool op de Valentijnkade 1958 Boenen ter ere Gods 1958 EVC-man afgetuigd in telefooncel 1957 Een verhoord gebed in de Gorontalostraat 1955 Jaap Brandenburg spreekt in de Archipel 1954 Europese Defensie gemeenschap = fascisme 1952 Hand verloren aan de Riouwstraat 1951 Militaire oefeningen in de Indische Buurt 1950 Overtreding van het hamsterverbod 1950 Jopie en Louis Agterberg en Frantiszek Janiga 1949 Wielerronde Indische Buurt 1949 Dienstweigering aan de Gorontalostraat 1948 Koningin Juliana bezoekt de Indische Buurt 1948 Waarheidswinkel 1946 Herbegraving Jelle Posthuma 1945 Meester Padding 1945 Ontspanningsvereniging Flevo 1945 Schietpartij op de Dam 1945 Katja, beul van Vught 1944 Hongerwinter 1943 N.S.B.-ers 1943 Bommen op de Eltheto! 1942 Max Blokzijl spreekt 1942 Jeugdstorm marcheert! 1942 Zum Stehlen ausgeschickt 1941 Moord in de Javastraat 1941 Februaristaking in de Indische Buurt 1941 De Veemarkt veroverd op de Joden! 1941 W.A. actief in de Javastraat 1941 De vermoording van de Joodse Indische Buurt 1941 Ds. Tonnon 1941 De verwijdering van Joodse leerlingen van de Ambachtschool aan het Timorplein 1940 Bommen op de buurt 1940 Zwartepoorte kampioen... 1940 Inzameling voor gebombardeerd Rotterdam 1940 Oorlog in de Indische Buurt 1939 Shell Sportpark 1939 Pontificale hoogmis 1938 Het oude Zeeburg verdwijnt 1937 Jeugddag Indische Buurt 1937 Tuchteloze jeugd 1937 Razzia in de Padangstraat 1936 RK vroedvrouwen 1936 Revolutiebouw 1935 Fietsplaatjes 1935 Een tweede wijkpredikant voor de Elthetokerk 1935 De Rimboe wordt Huize Ambon 1935 Don Bosco-huis 1934 Het mastenbos aan de Insulindeweg 1934 Amsterdamsch Genootschap voor Werkverschaffing voor Onvolwaardigen 1934 Weigering Wilhelmus te zingen 1933 Het Thälmann-huis 1933 Pastoor van der Wiel 1933 Drie Duitsers 1933 Gered uit de greep van Hitler 1933 Clubgebouw Archipel 1933 Centraal Comité tegen de Radiowoeker versus Radiocentrale Broertjes 1932 Liefdesdrama in de Minahassastraat 1932 Liefdestwist? 1932 Werkloozen Strijd Comité Obistraat 1932 Agitprop vanuit de Minahassastraat 1932 Brief van een Roomsch kameraadje 1932 Samuel Verdoner, de laatste gazzen van de Indische Buurt 1931 Hersteld Luthers aan de Toministraat 1931 Rotte vis 1931 Iepen 1931 Eigenaar steenloods velt steenzetter met hamer 1931 Verkiezingsstrijd tussen C.H.U. en A.R.P. 1931 Brand in de Javastraat 1931 Optreden van Corry Vonk in het Bavohuis 1931 Het massaal spreekkoor 1930 De Nederlandse vlag misbruikt 1930 Het jonge Pieter Jellen-werk 1930 Pater Bijlhout gaat naar de Oost 1930 Joyriding 1930 Politietoezicht 1930 Gereformeerd 1930 De markt in de Javastraat 1930 Een bibliotheek voor de Indische Buurt 1930 Onhoudbare toestand bij tunnel Zeeburgerdijk 1929 Lourdes 1929 Vrijgekocht door missievriendjes 1929 Aanhouding diamantbewerker in Ombilinstraat 1929 Moord in de Gerardus Majella 1929 Venters zien geen uitweg 1929 Consultatiebureau aan de Baweanstraat 1928 Niasplein wordt Makassarplein 1928 Esperantovereniging Tagigas en l'Oriento 1928 Rechouwous-jeugd op stap 1928 Gebouw de Schakel 1928 Blind 1927 Buurtvereniging Ceram 1927 Verzuiling in het jeugdwerk 1927 Onmin in de Boetonstraat 1927 Bakkers 1927 De voorlopers van de A.H. Gerhardschool 1927 Rechercheur Kok: de eerste drugsdode in de Indische Buurt 1926 Afsluiting van de Diemerdijk 1926 Schutting 1926 Opening R.K. meisjesschool Ambonplein 1926 Het lokaal van het Leger des Heils 1926 Een wandeling door de nieuwe 'Archipelwijk' 1925 Het Zeeburgerdorp 1925 Demping van de Polderwetering 1925 Wijding 1925 Rechouwous, de Joodsche Vereeniging voor de Indische Buurt 1925 Geen man, geen cent voor het leger 1925 De rode vlag vanuit Niasstraat 61 1925 Groepsgebouw de Toorts 1925 Jan Ceton, onderwijzer aan de Bankastraat, communist 1924 Elthetokerk, bouw en opening 1924 Nieuwe straten 1924 De aanleg van de Riouwstraat 1924 Winkelweek Indische Buurt 1924 De oprichting van de Eerste Elthetoschool aan de Riouwstraat 1922 Premiewoningen voor arbeiders 1921 Een jongen, die een meisje bleek 1921 De storm 1921 Het Java-Kwartier 1921 Christelijke propaganda 1920 Een gouden swastika voor mevrouw Vrij 1920 Kinderspel in de jaren tien en twintig 1919 Moord in de Djambistraat 1918 Brand bij café Koopmans 1918 De aanleg van het Zuiderzeepark 1917 Broodoproer en revolutie 1917 Militairen maken de buurt onveilig 1917 Abortus aan de Zeeburgerdijk 1916 Zeeburgerkermis 1916 Onteigening bouwgronden 1915 Slaat den smeris dood 1914 Mene Tekel 1914 De Wild-West-Show van Texas-Tex 1914 Het noodziekenhuis aan de Zeeburgerdijk 1913 Nieuwe tramplannen 1913 Het Bavohuis 1912 Wijkgebouw Eltheto: de eerste jaren 1911 De Berlageblokken 1911 Eigen Haard bouwt Lombokstraat, Lampongstraat en Padangstraat 1911 Vereeniging voor onderwijs op Gereformeerde Grondslag 1911 Nieuw stratenplan 1911 De blindeninrichting aan de Celebesstraat 1909 De communistische Indische Buurt 1908 Jacob Pierik verdrinkt 1908 De bouwmaatschappij tot verkrijging van eigen woningen 1907 Smit springt uit het raam 1906 Stadstrand 1906 De Sabbathpaal op de Zeeburgerdijk 1905 Balistraat 48 1905 Fietsverbod 1905 Smokkelroute Zeeburgerdijk 1905 Uitslag eerste verkiezingen Indische Buurt 1905 Zweminrichting aan het Nieuwe Diep 1905 Theosofische Uitgeverszaak "Gnosis" 1903 Nieuw Muiderpoortstation 1903 Kinderlokker 1903 Moord in de Celebesstraat 1903 Derde Ambachtschool aan het Timorplein 1903 Politie in de Indische Buurt 1903 Dagpauwoog 1902 Een tramritje 1902 Arabieren 1902 Doorgang Eerste van Swindenstraat-Javastraat 1902 Relletjes in de Javastraat 1902 Illegaal caféwezen 1901 Een wandeling met Jac. P. Thijsse 1901 De wielerbaan 1900 Bierdrinkende jeugd 1900 Een nieuwe school aan de Bankastraat 1899 Snorrende kogel 1897 Floretstoot door het hoofd 1897 Bouw van de Indische Buurt 1895 De lijnbaan 1894 Halte Zeeburgerdijk 1893 Vereeniging buiten de Muiderpoort 1891 Vingertop 1890 Civiele werken rond de Zeeburgerdijk 1889 De tramomnibus 1889 Zeearend aan de Zeeburgerdijk 1887 Hotel Zeeburg 1886 Het tweede abbatoir 1886 Ergerlijk dronkemanstoneel 1882 Een dierenvriend 1881 De eerste scholen aan de Zeeburgerdijk 1881 Onzedelijke taferelen 1881 Een drankzuchtig hoekje 1880 Ringslangen 1880 Onderweg Zeeburgerdijk bestraat 1877 Een wandeling 1877 Spoorwegongeluk aan de Zeeburgerdijk 1877 Verplaatsing van de Veemarkt 1876 Gemeente Nieuwer-Amstel, Gemeente Diemen, Gemeente Amsterdam 1862 De Zeeburgerdijk als vuilnisbelt 1854 Driedubbele moord aan de Ringdijk 1844 Revolutionair aan de Oetewaelerweg 1804 Harddraverij 1761 De proef van de cole ANTIPIRIQUE 1756 Runderpest in Zeeburg 1744 Buitenplaats te huur aan de Hogendyk 1739 Een vondeling aan de Hogedijk 1733 Paalworm 1733 Oude Geele Vliegende Haerige Windhond 1714 Opening Joodse begraafplaats 1681 Verslibbing 1663 Herberg Zeeburg 1651 De Zeeburgerdijk breekt door 1647 Herberg 't Vosje 1631 Watermolen en gemaal 1563 Mijlpaal 1328 Outersdorp 1307 Zeeburgerdijk was Sint Anthonisdijk
Indische Buurt 