Sprokkelingen uit de geschiedenis van het Makassarplein

NIEUW! Lees ook de Geschiedenis van de Dapperbuurt!

Ter gelegenheid van de viering van het 1-jarig bestaan van buurthuis de Archipel op het schitterend vernieuwde Makassarplein volgen hier wat verhalen uit de oude doos. Het gaat met name om de geschiedenis van de Gorontalostraat, de Makassarstraat en de Niasstraat.

Uit de geschiedenis van de Gorontalostraat

De Gorontalostraat is genoemd naar Gorontalo, een provincie (en provinciehoofdstad) op het Indonesische eiland Celebes. Gorontalo is niet erg bekend, en het Rooms-Katholieke Dagblad De Tijd vindt het begin 1922 maar een rare naam, wanneer ze de nieuwste Amsterdamse straatnamen bespreken. De bouw van de Gorontalostraat begint spoedig daarop, en in 1925 ligt het stratenplan inclusief Gorontalostraat definitief vast.

Bouw- en woongeschiedenis

De percelen aan de Gorontalostraat worden bebouwd door diverse projectontwikkelaars. Een grote ontwikkelaar is NV Bouw- en Handelsmaatschappij Parvus, die op een terrein van een kleine 1.500 meter aan de hoek met de Ternatestraat 10 percelen bouwt, waar 45 woningen in komen, één winkel met woning en één winkel met woning en magazijn. Andere particuliere projectontwikkelaars in de jaren 1925-1926 zijn de NV Maatschappij Ganymed, de NV Bouw- en Handelmaatschappij Limia, de NV Bouw- en Exploitatie Maatschappij Hekjo en de NV’s Amettas X en XI. De projectontwikkelaars krijgen de grond van de Gemeente Amsterdam in erfpacht.

De huur van een etage in de Gorontalostraat kosten voor de Tweede Wereldoorlog in eerste instantie zo’n fl. 5,75 – fl. 6,75 per week. Na de oorlog stijgen de prijzen snel, terwijl de woningen voor een deel beginnen te verkrotten. De C.P.N. voert actie tegen huurverhoging en de verhoudingen tussen huiseigenaren en huurders verslechteren. Vanaf de tweede helft van de jaren zestig komt een groot deel van de inmiddels afgeschreven huizen op de markt; deze worden gekocht door speculanten. In de tweede helft van de jaren zeventig koopt de gemeente veel panden in de Indische Buurt over of onteigent ze; deels vindt er stadsvernieuwing plaats (vanaf 1978 aan het begin van de Gorontalostraat, nabij de Zeeburgerdijk, waar 32 nieuwe woningen worden gebouwd) en deels worden de panden al dan niet opgeknapt overgedragen aan woningbouwvereniging Eigen Haard. Huurprijzen variëren tussen 200 en 400 gulden per maand. In de afgelopen jaren (2011-2013) is door woningbouwvereniging De Alliantie een groot aantal woningen in de Gorontalostraat opgeknapt en samengevoegd.

Sociale geschiedenis

De buurt rond het Niasplein (later het Makassarplein) is in de jaren twintig en dertig erg arm. In oude kranten is veel te lezen over persoonlijke faillissementen van bewoners van de straat, vooral vanaf begin jaren dertig. Beroepen die genoemd worden zijn betonwerker, caféhouder, rangeerder, kantoorbediende, arbeider, werkeloze. Ook is regelmatig sprake van kleine criminaliteit.

Politiek gezien bestaat de straat voor een groot deel uit aanhangers van de communistische partij, de C.P.H.. Al vanaf 1926 vinden er in de Gorontalostraat protesten plaats tegen de hoogte van de huur, die door diverse ‘huisjesmelkers’ wordt geheven. De communistische Tribune schrijft er over. Er vindt in die jaren een nogal luidruchtige geestelijke strijd in de buurt plaats, waar het Leger des Heils, gevestigd aan Gorontalostraat 30-32, een hoofdrol speelt. Op het Niasplein vinden vanaf 1934 grote door de C.P.H. georganiseerde demonstraties plaats, met name tegen de in de buurt colporterende Nationaal Socialisten van de N.S.B.

Een voor de buurt schokkende gebeurtenis vindt plaats in november 1929. Een 18-jarige bewoner van de straat steekt tijdens een ruzie onder de maaltijd zijn 27-jarige broer met een mes neer. Het slachtoffer wordt naar het O.L.V.G., ook dan al het ‘buurtziekenhuis’, afgevoerd en de landelijke pers, tot in Limburg toe, schrijft over het drama aan de Gorontalostraat.

Daarnaast komen in de straat nogal eens verkeersongelukken voor. Ook zijn er regelmatig brandjes, met name voor de Tweede Wereldoorlog.

De buurt rond het Niasplein kent veel Joodse gezinnen, die naar de Synagoge gaan in de Molukkenstraat, waar tegenwoordig de Albert Heijn zit. In de Tweede Wereldoorlog wordt de Joodse Indische Buurt door de Nationaal Socialisten grotendeels uitgeroeid; ook rond het Makassarplein vallen vele slachtoffers…

Na de Tweede Wereldoorlog manifesteert de communistische partij, inmiddels niet langer C.P.H. maar C.P.N. genaamd, zich in de straat door de vestiging van de zogenaamde ‘Waarheidswinkel‘ (een winkel waar het dagblad De Waarheid (naar de Russische ‘Pravda’) wordt aangeboden, op Gorontalostraat 7. In een ander pand, Gorontalostraat 32-34, het voormalig Leger des Heils- en Speeltuinverenigingsgebouw, dat inmiddels Gebouw Oost-Indië wordt genoemd, organiseert de partij lezingen met lichtbeelden en feestelijke werkersavonden. Na 1953 hoort men hier niets meer van.

Op Gorontalostraat 27-II woont Jan Matser, een beroemde dienstweigeraar in die tijd, die begin jaren vijftig in het dienstweigerkamp in Norg zit.

Een schokkende gebeurtenis vindt plaats in 1954, als er een vrachtauto vanaf de Zeeburgerdijk, die in feite onder de huizen door rijdt, de vloer van een eerste verdieping er uit rijdt. De Waarheid spreekt van onhoudbare toestanden…

De heer P. Swart, jarenlang aan bed geluisterd, wordt in 1958 stevig in het zonnetje gezet door OPERATIE TV…

Een nieuwe rage in 1967 is de mini-racebaan. Op Gorontalostraat 13 wordt er een geexploiteerd door de heer Steegmans. Er is een enorme aanloop. In enkele dagen komen maar liefst 500 jongens – met name van 15-20 jaar – uit de buurt langs. De jongens kunnen met hun eigen auto naar de racebaan komen en daar hun rondjes rijden. Ook valt er een te huren voor een kwartje per 5 minuten.

Een vreselijke gebeurtenis is de brand in de Gorontalostraat begin februari 1983. Een moeder, haar zoontje van negen dagen oud en haar negen jaar oude dochtertje komen hierbij om. Alleen de echtgenoot overleeft deze ramp. De brand is veroorzaakt door een omgevallen kaars…

Winkels

Hieronder een overzicht van winkels tot ca. 1990, voor zover bekend. Graag ontvangen wij aanvullende informatie.

Op Makassarstraat 88 (hoek Gorontalostraat) zit in de jaren twintig de Joodse winkelier Wed. P.L. Heins & Zn. Aan het andere uiterste hoek Gorontalostraat (adres Javastraat 185) zit “De concurrent”, ook wel “Beusekom” genaamd, die vooral goedkope zelf ingelegde haringen en visproducten in blik aanbiedt, en vanaf 1934 de nieuwste hit, de “Limonade Gasseuze”.

Slager Joop Schrijver zit op Gorontalostraat 47, waar vandaag de dag Café de Rakkers is gevestigd; de zaak wordt eind jaren twintig overgenomen door de goedkope Hygiënische Volksvleeschhouwerij (S.) de Hond, die adverteert in de Tribune en vermoedelijk geen kosher maar goedkoop vlees aanbiedt. De slagers bezorgen in die tijd nog aan huis. In 1930 wordt De Hond opgevolgd door M. Trompetter, ook een slager. Daarna vestigt een kapper zich in het pand, die zich tot minstens in de jaren zeventig zal weten te handhaven. Er zijn overigens meer kappers in de jaren dertig in de Gorontalostraat. Zo verzorgt op Gorontalostraat 39 kapper G. Vlieten een ‘permanent wave’ via een oliebehandeling “met orig. praeparaat”. Het permanent is een enorme hit in 1932.

Een andere onderneming die in de Gorontalostraat gevestigd is begin jaren dertig is de Firma Stekelbos, een onderneming in verhuizingen. Op Gorontalostraat 9-II is een kleermakerswerkplaats gevestigd.

Vanaf september 1940 tot minimaal september 1941 is sprake van een café aan Gorontalostraat 21, naam vooralsnog onbekend.

In 1950 is aan de Gorontalostraat sprake van de firma Joh. Aué, corsetten- en bustehoudersfabriek, waar ongeveer 40 meisjes werken. Het adres is helaas niet bekend.

Op Gorontalostraat 41 is in 1952-1956 een structureel in de Waarheid adverterende kunstgebit-reparerende firma gevestigd. Er gaan in die tijd blijkbaar veel kunstgebitten stuk.

In de jareen vijftig vestigt zich Tandtechnisch Laboratorium Atta zich in het pand Gorontalostraat 32-34 (voormalig Leger des Heils/Speeltuinvereniging). Deze zit hier minstens tot halverwege de jaren zeventig.

In de jareen vijftig vestigt zich Tandtechnisch Laboratorium Atta zich in het pand Gorontalostraat 32-34 (voormalig Leger des Heils/Speeltuinvereniging). Deze zit hier minstens tot halverwege de jaren zeventig.

Op Gorontalostraat 22-III zit in de jaren zestig en begin jaren zeventig schildersbedrijf K. Snijder.

In de jaren zeventig is in ieder geval een brood- en banketbakkerij in de Gorontalostraat gevestigd.

Begin jaren zeventig is in Gorontalostraat 21 Keurslagerij Goede gevestigd. Na 1978 is dat Frank Stalknecht B.V., Vlees- en vleeswarenbedrijf.

Op Gorontalostraat 30 is in 1982 een vrouwen-fietsemakerij gevestigd.

Uit de geschiedenis van de Makassarstraat

Oorsprong

De Makassarstraat is genoemd naar Makassar, de hoofdstad van Zuid Sulawesi, het voormalige Celebes. Sulawesi is een eiland en Makassar een havenstad. Van 1971-1999 was de naam Ujung Pandang [bedankt Hans!]. De Makassarstraat is grotendeels aan het  Niasplein (later Makassarplein) gelegen . Vanaf 1925 wordt in deze buurt gebouwd op het terrein van de voormalige wielerbaan. De Makassarstraat strekt zich in eerste instantie uit tot aan de Zeeburgerdijk; het laatste stukje wordt na de stadsvernieuwing begin jaren tachtig voortaan Menadostraat.

Bouw en woongeschiedenis

Bouwers en projectontwikkelaars van de Makassarstraat zijn onder andere NV Bouwmaatschappij Elisabeth III (6 percelen met daarop 24 woningen), NV Bouwmaatschappij Elisabeth IV (6 percelen met daarop 24 woningen), NV Bouwmaatschappij Elisabeth VI (4 percelen met daarop 12 woningen en 4 bergplaatsen), NV Geuldal IV, NV Bouw-Maatschappij Argos (het later gesloopte blok tussen Gorontalostraat, Makassarstraat, Boeroestraat en Niasstraat, in totaal 19 percelen met 70 woningen, 2 onderstukken, 2 winkels met dagverblijf en 2 winkels met magazijn), NV Bouw- en Handelsmaatschappij Barbus, NV Bouw- en Handelsmaatschappij Limia, NV Bouw- en Handelsmaatschappij Teja (7 percelen aan Boeroestraat en Makassarstraat, met 25 afzonderlijke woningen, 2 bergplaatsen en 1 winkel met spoelhok), NV Lemco (13 percelen aan de Menadostraat, de Niasstraat en de Makassarstraat, bevattende 49 woningen en 3 winkels met spoelkeuken), NV Wines, NV Bouw- en Handelsmaatschappij Nicoen III en tenslotte C. Wolzak (38 afzonderlinge woningen en winkels met woningen).

Concreet betekent dit dat de straat een zeer versnipperde indruk maakt. Dit komt ook aan de orde tijdens een vergadering van de Amsterdamse Gemeenteraad in december 1927, waarbij mevrouw Tilanus (S.D.A.P.) wat betreft het gebrek aan vastgesteld grondplan van Amsterdam stelt:

Er is geen voldoende samenhang tusschen de plannen, er is een gemis aan groote lijnen, aan groote gedachten, zooals het oude plan van Amsterdam had met zijne ontworpen grachten. De Indische Buurt is volgens haar een duidelijk bewijs voor hare klacht. Er zijn slechts enkele groote verkeerswegen als de Insulindeweg, maar tal van straatjes die doodloopen. Er ontbreekt in vele gedeelten van die buurt rhytmische eenheid: zij noemt in dat verband de Makassarstraat.

Sommige projectontwikkelaars gaan al failliet in de bouwfase. Zo worden de woningen Makassarstraat 5-21 in niet afgebouwde (bijna voltooide) staat geveild in Frascati op 20 september 1926 en bij opbod verkocht voor fl. 71.000 door v. Eijck en Van den Ende. Ook de nummers 4-24 worden per 18 oktober 1926 in dezelfde bijna voltooide staat geveild, waar ze per opbod van fl. 85.000 gekocht worden door J.G. van Vlaanderen.

De huizen in de Makassarstraat worden door direct door de projectontwikkelaars/bouwers verhuurd, maar ook door makelaars. Een bekende makelaar in de buurt is L. Boomsma van de Nassaukade (het kantoor bestaat nog steeds, nu als Boomsma & Bruinsma), die in 1925 in de media adverterteert met ‘onderstukken te huur, eventueel met bovenwoning’, aangeboden, met als aanbeveling ‘n/b abbatoir’. Hetzelfde pand wordt later aangeboden als ‘geschikt voor auto-stalling, vleeschhal magazijn en dergelijke.’ Een andere aanbieder is vanaf 1934 het Woningbureau aan Makassarstraat 88-hs. Dit Woningbureau adverteert in landelijke dagbladen.

Huurprijzen van winkelpanden kunnen in die tijd oplopen tot 10 a 20 gulden p.w.; benedenwoningen kosten in eerste instantie ca. 9 gulden p.w., bovenwoningen ca. 7 gulden. In de crisistijd – jaren dertig – vertonen de huurprijzen een lichte daling.

De staat van vele woningen laat vermoedelijk al vanaf de bouw te wensen over. Met name na de Tweede Wereldoorlog is sprake van ernstig verval en de C.P.N. organiseert hiertegen protest. In 1968 meldt De Waarheid dat zeventig bewoners van het grote blok tussen Makassarstraat, Gorontalostraat en Javastraat (eigendom van een van Amsterdams grootste huizenmaatschappijen, de Huizen Administratie Maatschappij van Schopman, ook wel de Huizen Administratiebank) tegen een huurverhoging van 4 procent in protest gaan. Dit in verband met het feit dat er nooit iets aan onderhoud wordt gedaan.

In mei 1968 volgen nog meer protestvergaderingen. Er worden in die tijd veel woningen als ‘beleggingsperceel’ verkocht die al heel lang als huurobject in dezelfde handen waren. De investeringen hebben hun winst afgeworpen; de woningen zijn op en worden aan speculanten verkocht. De staat van veel woningen gaat nu snel achteruit. In 1974 moeten hele gevelwanden gestut en verankerd worden. Er worden nog steeds veel ‘beleggingspanden’ aangeboden. Er vallen gaten in het straatbeeld. Bewonersgroepen roepen op zo spoedig mogelijk tot nieuwbouw over te gaan. De gemeente grijpt in en onteigent/koopt grootschalig panden op, om deze te slopen en te vervangen door nieuwbouw. Zo wordt 8 maart 1976 de eerste paal geslagen van het nieuwe blok Zeeburgerdijk/Makassarstraat. Eigenaar en nieuwe verhuurder van de woningen wordt Woningbouwvereniging Eigen Haard. Inmiddels zijn zeer veel woningen van de oorspronkelijke de Makassarstraat verdwenen en bestaat de straat met name achter het Makassarplein grotendeels uit nieuwbouw.

Sociale geschiedenis

De Makassarstraat is net als de Gorontalostraat en de Niasstraat vooral een socialistische, maar ook een Joodse straat, waar men volgens een bericht van de S.D.A.P. in 1929 vooral S.D.A.P. stemt:

In de Niasstraat, Makassarstraat, Bataviastraat, Insulindeweg en al die andere straten, welker namen herinneringen wakker roepen zoowel aan uitputtelijken rijkdom als aan slavernij van millioenen inlanders, van muren en ramen wordt u toegeroepen wien ge stemmen moet volgens de bewoners en het is al rood wat de klok slaat.

Vanaf eind jaren twintig is regelmatig van kleine diefstallen in de straat, over het algemeen door insluiping.

Een bijzondere gebeurtenis in de Makassarstraat vindt plaats in april 1935, waarbij een 17-jarige jongen, na schermutselingen tussen communisten en folderende, uit de Watergraafsmeer komende N.S.B., achtervolgd wordt door een schoten lossende politie onder leiding van inspecteur van Rooij en uiteindelijk gewond gevangen genomen. Hij wordt in arrest gezet in de politiepost op de Zeeburgerdijk en later naar het O.L.V.G. vervoerd. Vanuit diverse woningen rond het plein heft men spreekkoren aan en worden stenen naar de politie gegooid. Later blijkt dat de jongen niets met de schermutselingen te maken had gehad en nietsvermoedend op weg naar huis was.

In de Tweede Wereldoorlog wordt een groot aantal Joodse bewoners (bekend zijn 45 namen) van de Makassarstraat door de Nationaal-Socialisten via Muiderpoortstation afgevoerd naar Midden Europa en daar om het leven gebracht.

Op 12 april 1951 heerst er, aldus het communistisch dagblad de Tribune, vreugde in de Makassarstraat, omdat dienstweigeraar Nelis Bode, die weigerde als militair naar Indonesië te gaan, losgelaten is uit militair strafkamp Schoonhoven. Bode wordt bij thuiskomst opgewacht door zijn familie en door de plaatselijke partijafdeling van de C.P.N.

Grootschalige kraakacties vinden plaats vanaf de jaren zeventig. Zo kraakt in 1978 Woongroep Indische Buurt een 20-tal panden, die inmiddels in het bezit van de Gemeente zijn en in 1981 gesloopt zouden worden. De kraakbeweging richt begin jaren tachtig een eigen gaarkeuken in op de Makassarstraat; op Makassarstraat 86-88 is in die jaren een actiecafé gevestigd.

De samenstelling van de straat is al enige tijd aan het veranderen en er is nu ook sprake van steeds grotere drugsoverlast rond het Makassarplein. Er is sprake van sterfgevallen wegens overdosis en ook worden in de Telegraaf prostitutiediensten vanuit de Makassarstraat aangeboden.

Een drama is de brand in oktober 1988. Hierbij komt een zolderbewoner van de Makassarstraat om het leven, samen met zijn hond.

Winkels, artsen, woningen

Hieronder een kort en ongesorteerd overzicht van winkels, artsen en medische voorzieningen en bewoners. Wij ontvangen graag nadere mededelingen.

Op Makassarstraat 2-III woont in de Tweede Wereldoorlog de Joodse familie Walvisch. Het betreft Samuel Walvisch, havenarbeider, zijn vrouw Sientje Walvisch-Mol, Heintje, cacaoverwerker, Jacob, beddenmaker en Salomon. Genoemde personen worden door de Nationaal-Socialisten in Auschwitz en Sobibor om het leven gebracht.

Op Makassarstraat 8 is in de jaren tachtig een Escortbureau gevestigd: ‘Voor leuke meisjes thuis’.

Op Makassarstraat 12-huis woont begin 1931 de secretaris van (S.D.A.P.-)mannenkoor “Con-Brio”, dhr. H.A. Aarhelge. Na de oorlog biedt H. Mulder op hetzelfde adres kaartjes aan voor allerlei C.P.N.-bijeenkomsten.

Ergens tweede helft jaren dertig zit op Makassarstraat 16 rijwielhandel J. Hartkamp. Deze zal later verhuizen naar Makassarstraat 86-88.

Op Makassarstraat 18-II wonen aan het begin van de Tweede Wereldoorlog de Joodse slager Maurits Koppel en zijn vrouw Babetta Koppel-Sondhelm. Beiden worden in 1944 in Auschwitz door de Nationaal-Socialisten vermoord.

Op Makassarstraat 20-II verkoopt in 1932 F.G. Tingen kaartjes voor activiteiten van de (formeel neutrale) Handwerkers Vriendenkring, een vereniging ter verbetering van de levensomstandigheden van de Amsterdamse Joden, die blijkbaar ook wordt geadverteerd in de R.K. krant De Tijd, waar de advertentie van Tingen werd aangetroffen.

Op Makassarstraat 24-II woont de Joodse winkelbediende Benedictus Lap, die in mei 1944 door de Nationaal Socialisten in Auschwitz wordt vermoord. Lap hielp ondergedoken Joden met persoonsbewijzen en bonkaarten; hij weigerde een ster te dragen. De echtgenote van Lap heeft de oorlog overleefd. Het echtpaar had een kind; hierover is verder geen informatie meer beschikbaar.

Op Makassarstraat 26 woont de gehuwde H.A. van Antwerpen, afkomstig uit Vught. Hij komt in mei 1931 bij een motorongeval om het leven.

Op Makassarstraat (34-)36 vestigt zich in oktober 1925 arts J.A. Willinge Prins. Hij houdt spreekuur van 1-2 behalve donderdag, en dagelijks van 8-9 uur. Willige Prins is in ieder geval nog in het pand gevestigd in augustus 1930. In die maand adverteert zijn echtgenote, mevrouw Willinge Prins-Hooghiemstra in het Nieuwsblad van Friesland naar een dienstbode “voor een klein doktersgezin”. Het is in die jaren gebruikelijk het dienstpersoneel op het platteland te zoeken. Op hetzelfde begane-grondadres biedt zich in 1938 aan Mej. B. Kuijpers, gediplomeerd coupeuse. Zij vraagt naaiwerk. Op Makassarstraat 36-I woont begin 1927 Ch. Last, die een enkel keertje thuis bijeenkomsten houdt in het kader van het (SDAP) Instituut voor Arbeidersontwikkeling; het betreft de zogenaamde ‘Kuypercursus’. Last houdt ook spreekbeurten in den lande.

J.W. Lijbrink biedt in 1947 vanaf Makassarstraat 40 hs goed schilderwerk aan; de fiets van de beste man wordt, naar verluidt in de Tribune, gestolen in 1948.

Op Makassarstraat 42 gaat in april 1938 gepensioneerd Nederlands Indische ambtenaar hoofdpolitieopziener A. de Groot wonen.

In 1937 wonen op Makassarstraat 46-I de heren Pieter Wilhelmus Nieuwkerk en Pieter Kamphuis. Zij trachten onder valse voorwendselen financiële ondersteuning te verkrijgen, zo waarschuwt de politie via diverse landelijke kranten. Hier is in de jaren tachtig een prostitutieadres. Hier wordt geadverteerd met ‘Sushi Sambalmeisje en vriendin zijn samen voor een trio in‘. Deze laatste dienst kost fl. 125,-.

Op Makassarstraat 50 is eind 1933 Houthandel ‘Ome Dirk’ gevestigd, die via het katholieke dagblad De Tijd zijn clientele een zalig nieuwjaar toewenst.

Op Makassarstraat 56 is in 1990 een filmtechnicus gevestigd.

Het winkelpand Makassarstraat 60 is geen succes voor de bekende makelaar L. Boomsma. Hij tracht het op allerlei manieren langdurig te verhuren, maar dit lukt zelden. In 1925 adverterteert hij met ‘onderstukken te huur, eventueel met bovenwoning’, aangeboden, met als aanbeveling ‘n/b abbatoir’. Ook biedt hij het aan als ‘geschikt voor auto-stalling, vleeschhal magazijn en dergelijke.’ In augustus 1927 trekt hier kortstondig in de firma Hom & Co., die ‘echte Catz-Rotterdammer, de mode-drank’, echt Catz-Elixer (van de firma Catz & Zn.) verkopen. In december 1927 wordt het pand echter alweer te huur aangeboden, wederom met verhaal ‘bij het Abbatoir. Geschikt voor Vleeschhal, ‘voor fl. 10 per week. De tussentijdse huurder is onbekend, maar in mei 1929 wordt het pand weer aangeboden  (‘bij het Abattoir’), als werkplaats, opslag of autostalling. Blijkbaar lukt dit ook niet, en vanaf eind 1931 wordt het pand als pakhuis verhuurd. Op Makassarstraat 60-III woont in de Tweede Wereldoorlog de Joodse diamantbewerker Abraham Wurms. Hij wordt in februari 1945 door de Nationaal Socialisten omgebracht in Bergen-Belsen.

Op Makassarstraat 62-I is in 1932 A.H. Stuster gevestigd, secretaris van RK Toneel- en ontspanningsvereniging Apollo.

Op Makassarstraat 68-III zit begin 1930 Freek Leenbeek, die voor de Ouders- en Donateursavond van het A.J.C. afdeling Insulinde, kaartjes verkoopt. Op ditzelfde adres wordt in juli 1933 om een net R.K. meisje gevraagd, via het katholieke dagblad De Tijd.

Op Makassarstraat 70-I woont in 1934 een (failliet gaande) venter, L. Nikkelsberg. Op Makassarstraat-II wonen in de Tweede Wereldoorlog de Joodse Bertha van der Kop-Kleiblatt, (door de Nationaal Socialisten om het leven gebracht te Sobibor, 16 april 1943), Karel Berets, Krefeld (idem Auschwitz, 31 januari 1944), Anneliese Berets-van der Kop, handwerkster, (idem Auschwitz, 31 januari 1944), Adelheid Schönlank-van der Kop, knipster (onbekende sterfdatum en -plaats).

Op Makassarstraat 76-II woont in 1948 taxichauffeur G.C. Priesman.

Operatie-TV brengt in december 1957 bij oud-agent de heer W.W. Verhulst op Makassarstraat 78-III een televisietoestel langs, met medewerking van de fanfare van de Amsterdamse politie.

Op Makassarstraat 86 zit sinds oktober 1926 de Joodse slager Fijne Vleeschwaren David Stibbe, ‘Vleeschhouwerij onder Rabbinaal Toezicht’, die adverteert met ‘WORST is een vertrouwensartikel’. Stibbe beschikt over een electrische worstmachine, die handwerk volledig overbodig maakt. In november 1926 houdt hij open huis, waarover geschreven wordt in het Nieuw Israëlitische Weekblad. Hij heeft ook twee winkels op de Weesperstraat en ééntje op Javastraat 183. ‘Vriendelijk verzoek om in den vervolge bestellingen voor Sjabbos donderdagavond op te geven.’

Op Makassarstraat 88 (hoek Gorontalostraat) zit Wed. P.L. Heins & Zoon, die o.a. bruidsuikers, pindá, rozijnen en vijgen aanbieden en in 1927-1933 jaarlijks in september in het Nieuw Israelitisch Weekblad adverteren, om hun clientele een voorspoedig nieuwjaar te wensen. Vanaf 1934 is op dit adres enige jaren een Woningbureau gevestigd, dat woningen in de Indische Buurt te huur aanbiedt in diverse landelijke kranten. In september 1952 zit op Makassarstraat 86-88 de firma Hartkamp, voor de oorlog gevestigd op Makassarstraat 16. In 1959 is dit inmiddels Y. Hartkamp. Later is in dit dubbele pand het Actiecafé Het Verre Oosten gevestigd, dat zaterdag 17 januari 1987 een avond over de beweging in de Filippijnen organiseert.

Op Makassarstraat 98-II woont de Joodse transportarbeider Philip de la Penha, die op 22 juli 1942 in het huwelijk treedt met de uit Leeuwarden afkomstige, eveneens Joodse dienstbode Roza Krammer. Beiden worden op 30 september van datzelfde jaar door de Nationaal Socialisten in Auschwitz om het leven gebracht.

De Joodse schoenmaker Hartog Lierens woont met zijn vrouw Catharina Elisabeth Lierens – de la Penha en zonen Hijman en Joseph op Makassarstraat 100-III. Allen worden in 1943 door de Nationaal Socialisten naar Midden Europa vervoerd en in Sobibor om het leven gebracht.

Op Makassarstraat 102-II zit in 1932 een tekenlerares in mode-, reclame- en lettertekenen.

Op Makassarstraat 106-huis zit begin 1926 C. Trimp, een smid. Deze gaat op dat moment failliet. Begin 1930 zit hier Glazenwasscherij “t Oosten”, van R.C. Konings. Hij adverteert in het communistische dagblad De Tribune. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog bevindt zich hier een sigarenzaak.

Op Makassarstraat 108 wordt in 1941 een aankomend kleermakershalfwas gevraagd. Op hetzelfde adres is in 1986 gevestigd Preston Films, die met Ramses Shaffy de film Nitwits produceren. De film krijgt een unaniem negatieve recensie in de pers en is al na 1 week uit de bioscopen verdwenen.

1. Meijer van de Firma Versnel & Meijer op Makassarstraat 112 gaat in de jaren twintig persoonlijk failliet. Door Helmers, Makassarstraat 112-II, worden begin jaren vijftig communistische activiteiten georganiseerd in het kader van het zg. Pact van Vijf. (‘Vredesvrienden opgelet!’). Op Makassarstraat 112-III zit, net als op Makassarstraat 5, een familie Verdoner. Deze Joodse familie bestaat uit diamantbewerker Eliazer Verdoner, zijn vrouw Clara Verdoner-van Loon, kleermaker Salomon Verdoner, Judith Vischschraper-Verdoner, bankwerker Isaäc Verdoner en kapper Bernard Vischschraper. Allen worden door de Nationaal Socialisten naar Midden Europa gebracht en in 1942 en 1943 vermoord; de meesten in Auschwitz.

Op Makassarstraat 114-huis woont de Joodse koopman Leendert Allegro, die ook eigenaar is van een groente- en fruitzaak op hetzelfde adres. Hij wordt met zijn vrouw Sietje Allegro-Agsteribbe in november 1942 in Auschwitz door de Nationaal Socialisten om het leven gebracht. Hun zoon Marcus Allegro, kleermaker, is op dezelfde lokatie al in juli 1942 vermoord. Een ander kind van de familie Allegro heeft de oorlog overleefd.

Op Makassarstraat 116 maakt fam. J. Akkerman in juni 1946 de terugkeer van zoon Douwe uit Rusland in De Waarheid bekend.

Mozes Vos van Makassarstraat 124-I wordt in 1943 met zijn vrouw Mietje Vos-de Vries en zoon Arend Vos in Sobibor door de Nationaal Socialisten om het leven gebracht.

Op Makassarstraat 126 is begin jaren dertig te vinden NV Metselbedrijf Duyker & Kroon, dat dan failliet gaat.

Aaltje Haringman-Bremer, eigenares van de sigarenhandel Makassarstraat 106 wordt met haar zoon, kleermaker Elias Haringman, in september 1942 door de Nationaal Socialisten in Auschwitz vermoord.

Op Makassarstraat 5 woont eind 1929 de familie Verdoner; dit is mogelijk familie van Samuel Verdoner van de synagoge aan de Molukkenstraat. De familie staat ook wel bekend als de familie Verdoner – Van Gelder. Het zijn Salomon Verdoner (Amsterdam 4-7-1864 – Amsterdam 7-6-1936, begr. te Diemen 9-6-1936 en Mietje van Gelder (Kampen 21-7-1865 – onbekend). Kinderen Eva Verdoner, Amsterdam, 11 mei 1896 – onbekend), Mozes Verdoner (Amsterdam 1-7-1897 – Amsterdam 1986); de laatste is lange tijd eigenaar geweest van een leer- en tassenwinkel Van Baerlestraat en was jarenlang voorzitter van Amsterdamse voetbalclub H.E.D.W.

Op Makassarstraat 11 zit F.A. Mertens, samen met H. Stahl van Niasstraat 73-II ook wel bekend als de firma Mertens & Stahl, handel. Ze gaan samen failliet in februari 1931.

Op Makassarstraat 13-I woont in de Tweede Wereldoorlog de Joodse familie Mirjam Pach-Koort, Louis Sarfaty, koopman en Mathilda Sarfaty-Pach, verkoopster. Zij worden in 1942 en 1943 door de Nationaal-Socialisten in Auschwitz omgebracht.

Op Makassarstraat 35 zit eind 1942 een behanger, F.H.A. Bolhoven.

Op Makassarstraat 39-I woont in de Tweede Wereldoorlog de Joodse familie Gompers, bestaande uit vader Levie Gompers, echtgenote Sara Gompers-Silas en kinderen Mozes Gompers, Jacob Gompers, Leentje Gompers en Willem Gompers. De familie wordt in zijn geheel door de Nationaal Socialisten in 1943 in Sobibor om het leven gebracht.

Op Makassarstraat 43-I bevindt zich begin jaren dertig het secretariaat van (S.D.A.P.) Schaakclub de Raadsheer, die in de Czaar Peterstraat speelt. Op Makassarstraat 43-III woont begin 1928 dhr. S. Vischschraper, voorzitter der Gemengde Joodsche Zangvereniging Rechouwous.

Op Makassarstraat 47 zit begin 1927 een filiaal van de Kruideniers- en Komestibleszaak van de heer W. J. Kleijn. Hier wordt in februari 1927 ingebroken en fl. 300 uit de kassa gehaald. Het feit wordt door een nachtwaker van de Alg. Gecontr. Part. Nachtveiligheidsdienst geconstateerd, omdat om 23 uur ‘s avonds de deur van de winkel open staat.

Op Makassarstraat 49/hoek Boeroestraat zit eind jaren veertig Melkinrichting G.J. Borgsteede; deze zit er in ieder geval nog in 1959.

Op Makassarstraat 53 is in juni 1932 secretaris Chr. van Beemdelust van de ventersvereniging De Vrije Venter gevestigd. Dit wordt in de media bericht naar aanleiding van het oprichten van een landelijke organisatie voor het vent- en marktkoopwezen. Ook op de Niasstraat zijn enkele ventersverenigingen gevestigd.

1. Bon, Makassarstraat 55, geeft in 1964 aan dat hij al sinds 1928 een verhuisbedrijf verzorgt. Hij zit er nog in 1972, als S-A-N -I-T-A-I-R BON B.V., leidingen en fittingen, geisers, kranen, keukens etc.), 8-18 uur incl. koopavond op donderdag.

Op Makassarstraat 57 bevindt zich in juli 1926 de Wasch- en strijkinrichting Makassar. Het wassen van overhemden kost 20 cent, dat van boorden 7 cent. De inrichting, die zich als zeer goedkoop afficheert, droogt desgewenst ook van 20 cent per kilo. In december 1926 is hier gevestigd Wasch-, Glansch- en Stijkinrichting “de Concurrent” van A.J. Gelens, die adverteert in het Nieuw Israëlitisch Weekblad en daarom vermoedelijk van Joodse afkomst is.

Op Makassarstraat 59-II zit begin 1948 stoffeerder J.W. Verheijen.

Op Makassarstraat 61 is eind 1941 sprake van Luxe Bakkerij Joh. J. Oud. Deze bakker heeft ook vestigingen in de Madurastraat en de Niasstraat.

Op Makassarplein 155 wordt tenslotte per 1 juli 1984 Gezondheidscentrum De Koempoelan gevestigd. Daarin werkt een team van huisartsen (afkomstig van de praktijk aan Insulindeweg 109-111), een maatschappelijk werker, wijkverpleegkundigen voor bejaarden en verloskundigen.

Daarnaast is tenslotte op niet bekende nummers nog in 1940 sprake van een bloemenventer, in 1941 van een zekere J.N. Oud, leraar Broodbakkerscursus van de Nederlandse Bakkersbond. In december 1941 is sprake van een winkel waaruit 48 pakjes boter worden gestolen. Op 12 april 1951 vreugde op een onbekend nummer in de Makassarstraat, omdat dienstweigeraar Nelis Bode is thuisgekomen.

Uit de geschiedenis van de Niasstraat

Oorsprong

De Niasstraat is genoemd naar het eiland Nias, in de Indische Oceaan gelegen zo’n 125 kilometer voor de kust van Sumatra. De naam Niasstraat wordt vanaf ca. 1924 voor het eerst genoemd. Vanaf 1925 begint de bouw van de diverse percelen aan de Niasstraat.

Bouw- en woongeschiedenis

Bruinsma Junior van Raadhuisstraat 44 kondigt in november 1924 in het Algemeen Handelsblad aan binnenkort aan te zullen vangen met de bouw van 52 woningen en winkels aan de Molukkenstraat en de Niasstraat. Kort daarop start ook bouwmaatschappij Foba II te bouwen op een terrein aan de Molukkenstraat en de Niasstraat. Andere bouwers zijn NV Bouwmaatschappij Elisabeth V, Argis, NV Nobo I, Bouw- en Handels Maatschappij Petronius, NV Bouw- en Exploitatie Maatschappij Hekjo, NV Ammettas XI en NV Wines.

De ontwikkelaars bouwen niet zelf. Daar hebben ze weer aannemers voor in dienst, zoals Woningbouw J.J. Zwager & Zoon, die in november 1926 hun bouwkeet hebben staan op de hoek van de Molukkenstraat en de Niasstraat. Dat bouwen gaat overigens niet altijd even goed, Met name het communistisch dagblad de Tribune heeft kritiek op de snelle en onzorgvuldige wijze waarop gebouwd wordt.

Het zijn geen dure woningen en winkels in de Niasstraat. Ze worden verhuurd door makelaars als L. Boomsma vanuit Niasstraat 10 (waar later de fruithandel van Blog zal zitten en vandaag de dag de avondwinkel), of door de projectontwikkelaar zelf, zoals NV Bouw-Mij. Nobo I, die als verhuurder vanuit het pand Niasstraat 61 opereert. Nobo maakt overigens halverwege 1927 bezwaar tegen het aanplakken van socialistische verkiezingsbiljetten op de voorgevel van haar kantoor en verzoekt tevens haar huurders de alom uitgestoken rode vlaggen binnen te halen. Het socialistische dagblad Het Volk hekelt de actie van de projectontwikkelaar en spreekt in een schamper artikel van ‘Huisbazen-aanmatiging’.

Prijzen zijn voor een winkelpand een gulden of 20-25 in de week. Huizen komen op zo’n gulden of zeven. Al vanaf worden door de Tribune acties georganiseerd tegen huisbazen wegens achterstallig onderhoud. Per augustus 1932 wordt er door bewoners van de Ternatestraat en de Niasstraat een comité van actie gevormd voor huurverlaging, aldus De Tribune. Het gaat om huurverlaging en beter onderhoud woningen

Sommige ontwikkelaars gaan al in de bouwperiode van de bloken failliet. Zo wordt in september 1927 vijf in aanbouw zijnde woningen Niasstraat hoek Soembawastraat geveild.

Al vanaf juli 1942 zijn blokken blijkbaar afgeschreven en begint men in het groot te verkopen, zoals 8 huizen Niasstraat en Gorontalostraat. Na de oorlog zet zich dit voort via veilingen. In de jaren zestig en zeventig zijn veel blokken absoluut aan hun eind. Er wordt stevig gesloopt en kale plekken staan soms jaren leeg, tot ongenoegen van de buurtbewoners. Vanaf de jaren tachtig vindt veel nieuwbouw plaats.

Sociale geschiedenis

Hieronder enige feiten uit de sociale geschiedenis van de Niasstraat, zoals ze in oude media terug te vinden zijn. Opgemerkt moet worden dat de Niasstraat natuurlijk grotendeels aan het Niasplein, later Makassarplein is gelegen. Op dit plein wordt elders ingegaan.

De Niasstraat zou je voor de Tweede Wereldoorlog de meest geletterde straat van de Indische Buurt kunnen noemen, omdat er maar liefst twee boekhandelaren te vinden zijn, A.P. van Gelder, en de Piet Gans. Met name de laatste timmert vanuit Niasstraat 35 aan de weg. Zo is hij de eerste boekhandel in de buurt die het communistische dagblad De Tribune verkoopt, voor 5 cent per stuk. Het blad was eerder niet in de boekhandel te koop en werd uitsluitend gecolporteerd, op straat verkocht. De familie Gans is van oorsprong Joods en adverteren de geboorte van hun dochter Branca Sophia in het Nieuw Israelitisch Weekblad. Het is vooralsnog niet bekend wanneer de boekhandel is verdwenen, maar de Tweede Wereldoorlog heeft de boekhandel vermoedelijk niet overleefd.

Een bekend beroep in de buurt is voor de Tweede Wereldoorlog het venterschap. Venters gaan met hun waren langs straten en huizen. Sommigen gebruiken daar een ventkar bij, andere hebben hun waren in een korf op buik of rug. Venten is vooral een Joods beroep. Op de Niasstraat zijn nogal wat mensen gevestigd die zich op allerlei manieren opwerpen als vertegenwoordiger van het venterswezen. Zo zit op Niasstraat 20 B. Worms, secretaris van de Algemeene (Nederlandsche) Ventersbond, en op Niasstraat 67-I S. Presser, voorzitter van de bond.  Dat deze bond wel wat voorstelt en niet zomaar een particulier initiatief is, blijkt uit het feit dat ze vergadert in de Handwerkers Vriendkring. Verder is over deze bond niet zoveel bekend, behalve dat ze nauw verwant is aan de S.D.A.P. Bovengenoemde B. Worms manifesteert zich ook binnen de wereld van de straathandel via andere organisaties. Zo opereert vanaf Niasstraat 20 ook een landelijke federatie van straatventers en ook de Algemeene Ventersbond van Amsterdam. Het is mogelijk dat het steeds dezelfde organisatie betreft onder verschillende namen.

De Algemeene Ventersbond van Amsterdam laat vooral van zich horen wanneer in juni 1932 de winkelsluitingswet (sluiting op zondag) in gaat, en klaagt in de media ‘dat door de winkelsluitingswet tal van Joodsche venters worden gedupeerd in de uitoefening van hun beroep’. De bond verzoekt dringend aan B & W om aan Joodse venters die zaterdag niet venten, het venten op zondag toe te staan. Uiteindelijk wordt dit niet toegestaan.

De Niasstraat is een arme straat en met het invallen van de crisis is sprake van een behoorlijke toename van de criminaliteit. Veelvuldig zijn de berichten over inbraken in winkels en woonhuizen. De crisis brengt ook een ernstige verscherping van het politieke klimaat. Waar in eerste instantie vooral de communisten zich met soms grote optochten manifesteren, leidt de opkomt van het fascisme tot heftige botsingen tussen beide groeperingen. Zo vindt in juni 1934 rond de Niasstraat een ware veldslag plaats tussen 60 fascisten, die manifesten in de buurt aan het verspreiden zijn, en 200 communisten. In juli 1934 houdt de C.P.H. een grootschalige betoging (ca. 700 personen) rond de Niasstraat ‘tegen de steunroof’ (regeringsmaatregel), waarbij de politie op de menigte schiet. Ook in maart en april 1935 komt het tot schermutselingen tussen communisten en folderende N.S.B.-ers. In juli 1935 worden door de politie twee provocerende verkiezingsdoeken verwijderd, die het beleid van minister-president Colijn op een heftige persoonlijke wijze bekritiseren.

Na de Tweede Wereldoorlog is vooral vanaf de jaren zestig en zeventig sprake van verval van de buurt rond het Makassarplein. Drugs en criminaliteit spelen hierbij een grote rol. Dieptepunt is wel een week in juli 1991. Op woensdag 24 juli 1991 wordt een Turkse bezoeker van een coffeeshop aan de Niasstraat ter plaatse doodgeschoten. Op vrijdag 26 juli 1991 wordt na een wilde achtervolging de 33-jarige J.K. aangehouden in verband met een zojuist gepleegde moord op een 41-jarige man in – alweer – de Niasstraat, na een ruzie over drugs. Diverse coffeeshops in de straat, die overigens ook vandaag de dag nog zeer druk gefrequenteerd worden, zijn nog een overblijfsel uit die periode.

De laatste jaren is sprake van een sterke verbetering van het huizenbestand van de buurt, als gevolg van een intensief wijkvernieuwingstraject vanaf 2002. Wel is er nog sprake van relatief veel vervuiling en overlast wegens alcohol en drugs.

Scholen

In maart 1926 is in een artikel in Het Volk sprake van mogelijk bouw van twee openbare lagere scholen op een terrein aan de Niasstraat. Twee andere scholen komen op een terrein aan het Sumatraplein. De scholen zijn nodig wegens groei Indische Buurt. Er zijn inmiddels ook al twee nieuwe scholen aan de Batjanstraat, die al helemaal vol zijn. De andere bestaande scholen in de Indische Buurt puilen uit en hebben extra klassen ingesteld.

De scholen aan de Niasstraat zullen elk zeven klaslokalen krijgen, terwijl ze gebruik zullen maken van een gemeenschappelijk gymnastieklokaal. Kosten voor de bouw van beide scholen worden geraamd op fl. 169.500, die voor meubilering en stoffering op fl. 24.000. Laagste inschrijver in augustus 1926 later is S. Kuit voor fl. 110.180 en fl. 300 voor electrisch heien. Kuit krijgt het gegund. Inmiddels gaat het aansluitend niet goed met het heien, althans volgens De Tribune. “Woensdagmiddag moest men inderhaast de heistelling afbreken, omdat deze anders in elkaar zou storten.” Er wordt zeer snel gebouwd en de Tribune vindt dat het ten koste van de veiligheid gaat.

Beide scholen versmelten tot één school, die pas in 1978 (inmiddels genaamd E.J. van Detschool) uit de buurt verhuist. Een bijzondere periode is de aanwezigheid van de Deutsche Volksschule. In 1943 worden alle leerlingen van de Niasschool naar elders verplaatst, zodat genoemde organisatie gebruik van het pand kan maken. Uiteraard was dat een tijdelijke affaire en na de oorlog komt de Niasschool weer terug.

Winkels en woningen

Hieronder een kort en ongesorteerd overzicht van winkels en bewoners. Wij ontvangen uiteraard graag nadere mededelingen.

Op Niasstraat 1 zit in juni 1935 een Rooms-Katholieke winkel van onbekende aard, die een meisje zoekt. Later zit hier kruidenierswinkel Wijnbergh. Tegenwoordig is hier Coffeeshop Best Friends gevestigd.

Op Niasstraat 3-5 is in ieder geval eind 1933- november 1934 een Rooms-Katholieke Slagerij J.I. Hinke gevestigd. Vanaf 1937 is dit de eveneens Rooms-Katholieke slager Bartels, die zich tot de dag van vandaag heeft weten te handhaven.

Op Niasstraat 5-III zit in september 1929 C. Kreuger, secretaris van de (communistische)  Rev. Prop. Tooneelvereeniging “Kunst verheft”, die dan 10 jaar bestaat.

Op Niasstraat 7 zit in maart 1930 Drukkerij Peters, die een aankomend zetter vraagt. In 1932 komt hier de voorziter van de Algemeene (Nederlandsche) Ventersbond te wonen, die van Niasstraat 67-I komt. In oktober 1940 zit hier bakker Hendrik Arend Slot. Tegenwoordig is op het adres het schemerige Nias Personeelsdiensten gevestigd.

Op Niasstraat 9 zit in 1927-1729 de Goudsche Kaaswinkel. Dit is waarschijnlijk de winkel van winkelier in kruidenierswaren S. Goudeket, die in februari 1932 failliet wordt verklaard. Later, in ieder geval in november 1942, zit hier de Spar.

Op Niasstraat 11 woont in november 1931 J. Neef, betonvlechter.

Op Niasstraat 13 zit in maart 1932 een sigarenwinkel. Tegenwoordig is hier de (Surinaamse) Cultuurshop Thei gevestigd.

Op Niasstraat 15 zit in oktober 1929 een filiaal van de Firma C. Jamin: banket, koek, chocolade, suikerwerken, biscuits etc. Tegenwoordig zit hier drukkerij Gilles Hassing. Op Niasstraat 15-I wonen A. van Amerongen en S. van Amerongen-Peper, die begin 1928 in het Nieuw Israëlitisch Weekblad adverteren over de geboorte van hun zoon Juda.

Op Niasstraat 17-II woont in maart 1939 de Joodse familie Kroonenberg-Waterman. Marcus Kroonenberg is lompenventer Op 13 maart 1940 verlooft de op kantoor werkende Kitty Kroonenberg zich met Bob Peeper van de Nieuwe Prinsengracht. Kitty, ook wel Keetje genaamd, zal in september 1942 door de Nationaal Socialisten worden omgebracht in Auschwitz, evenals haar zusters Betje (dassenmaakster), Debora Reina en Sophia, samen met vader Marcus en moeder Grietje.

Jan Hemmers woont in november 1928 aan Niasstraat 19-I; op dat adres overlijdt in maart 1937 Ijtje Hemmers-De Groot. In Niasstraat 19-II woont in mei 1942 de familie Verhof-Cijs.

Op Niasstraat 21 zit per augustus 1931 H.W. Aurik, die abonnee is van het socialistisch dagblad Het Volk. In december 1947 zit hier de American Vulcaniseerinrichting, zolen en repareren. Het pand werd de afgelopen periode een tijdje door de politie gebruikt. Vandaag de dag is hier een kantoor van Enaya Thuiszorg gevestigd.

Op Niasstraat 25 zit in maart 1938 de familie Van Nes-Weegenhoorn.

Het hoek-winkelhuis met woning op Niasstraat 27, waar nu café Nias gevestigd is, wordt in maart 1932 te huur aangeboden vanuit de Fa. J.J. Zwager & Zn. C. Post van Niasstraat 27 gaat in januari 1929 failliet. Het pand is de laatste jaren in het nieuws als Café Nias, de uitvalsbasis van Ajaxsupporters, dat uiteindelijk door de gemeente wordt dichtgetimmerd wegens het te vaak voorkomen van openbaar geweld. Er zijn plannen voor een nieuwe horecaonderneming. Op Niasstraat 27-II woont in 1932 koopman L.J. van Baarle, die in augustus van dat jaar failliet gaat. Eind 1927 gaat slager J.L. Kroon op Niasstraat 27-III failliet.

Op Niasstraat 29 zit in ieder geval vanaf augustus 1931 de familie Aronius-Bakker, die in het Nieuw Israëlitisch Weekblad adverteren met de geboorte van hun zoon Andries. Vader Adolf is slager, en zal door de Nationaal Socialisten in november 1942 in Auschwitz om het leven worden gebracht. Vandaag de dag is hier Buurtzorg Nederland gevestigd, een thuiszorgorganisatie.

Failliet gaat begin 1927 koopman G. van Dijkhuizen te Niasstraat 31. Op dit adres later zit de familie G. Pool – Schlösser, die in maart 1931 hun 25-jarig huwelijk adverteren in het Nieuw Israëlitisch Weekblad. Moses Pool kondigt in januari 1934 vanaf dit adres in hetzelfde blad zijn huwelijk aan met Ilse Kohn uit Coburg. Abraham Pool maakt in april 1934 zijn verloving bekend met Clara Krause van de Waverstraat. G. Pool is banketbakker en gaat in augustus 1935 failliet. Vandaag de dag is in het pand Coffeeshop The Stud gevestigd. Op Niasstraat 31-I woont in maart 1935 de familie Knaap-Mimpen.

Op Niasstraat 33 zit drukkerij Beltman in november 1932. Vandaag de dag is hier Stichting MOI gevestigd, die zich richt op mensen die de traditionele zorgverlening mijden, zogenaamde ‘zorgmijders” .

Op Niasstraat 35, waar nu de Super Plus gevestigd is, zat van in ieder geval van 1927-1931 boekhandel Piet Gans.

Op Niasstraat 39-I wordt in juni 1941 om een schoenmakersschuurmachine gevraagd.

Op Niasstraat 41 woont in juli 1943 de familie Molenaar-Molenaar. Tegenwoordig zit hier de Super Plus.

Op Niasstraat 43 zit in ieder geval van september 1932 – oktober 1937 schoenmakerij “De Ossekop”, waar men in ieder geval schoenen repareert en ook colporteurs en een halfwas zoekt. Hier zit nu ook de Super Plus.

Op Niasstraat 45 zit begin 1929 een zekere Swaab, vermoedelijk een soort handelaar in tweedehands artikelen. In augustus 1942 is in het pand Schoenmakerij De Vossenkop gevestigd. Op Niasstraat 45-II zit in september 1932 B. Worms, venter en afkomstig van Niasstraat 20, en in oktober 1932 kameraad Rijnsburger, die kaarten verkoopt voor een openbare feestvergadering van het communistische dagblad de Tribune.

Op Niasstraat 47-I kan men in december 1932 pianoles nemen.

Op Niasstraat 53 zit boekhandel A.P. van Gelder in juli 1926 – jan. 1929. Hij wordt opgevolgd door dameskapsalon Maison Pierre, die in april 1929 per direct een inzeper zoekt. In september 1932 zit hier nog steeds een kapper, L.M. Storm, gedipl. permanenteur. Ook na de Tweede Wereldoorlog is in het pand nog een kapperszaak gevestigd.

Vanaf Niasstraat 57 kunnen vanaf maandag 16 oktober 1939 petroleumdistributiekaarten worden opgehaald. Hier worden ook distributiebonboekjes uitgedeeld in mei 1940.

Vanuit Niasstraat 61 verhuurt vanaf de jaren twintig projectontwikkelaar Nobo I diverse woningen in de Niasstraat.

Op Niasstraat 67-I woont in december 1931 de heer S. Presser, voorzitter van de Algemeene (Nederlandsche) Ventersbond.

Op Niasstraat 67-III wonen eind 1926 C. Troostwijk en L. Troostwijk-Cohen. Ph. Troostwijk schrijft vanaf dit adres een ingezonden brief in het Nieuw Israelitisch Weekblad waarin de S.D.A.P. geprezen wordt, tegen de Vrijheidsbond. Zoon Samuel Troostwijk verlooft zich in september 1928 met Rozette Raske uit de Saffierstraat. S. Troostwijk van Niasstraat 67-III is in september 1929 lid van de S.D.A.P.; men kan er kaartjes kopen voor de feestvergadering van de “Handwerkers Vriendenkring”. Ook Alex Troostwijk is actief voor de S.D.A.P.; hij verkoopt in juni 1930 kaartjes voor de donateursavond van de AJC-groep Insulinde. Op 12 november 1930 vieren vader en moeder Troostwijk-Cohen hun 25-jarig huwelijk, dat in Het Volk geadverteerd wordt. Alex verlooft zich vanaf dit adres met Martha Jacobs van de Pieter Nieuwlandstraat op 27 maart 1932; bericht in NIW. Stella verlooft zich per augustus 1933 met Leman Mok van de Transvaalstraat.

1931. Stahl op Niasstraat 73-II gaat failliet in februari 1931.

Op Niasstraat 79 zit in september 1932-jan. 1933 een zekere Breuker, die kaartjes verkoopt voor de vergaderingen van de Vrijdenkersvereeniging”De Dageraad” Afdeeling Amsterdam.

Op Niasstraat 6-I woont per september 1931 A. Hanstra-Faber, die abonee is van het sociale democratische dagblad Voorwaarts. Op Niasstraat 6-III woont in februari 1944 de familie van der Hart-Peters.

Op Niasstraat 10, waar nu de avondwinkel is, zit vanaf de bouw tot in ieder geval 1931 makelaar Boomsma, die veel woningen in de buurt verhuurt. In ieder geval voor de Tweede Wereldoorlog trekt hier de fruitwinkel van de familie Blog in, Vanaf dit adres verlooft in september 1939 Selien Blog met Machiel Gosselaar van de Christ. de Wetstraat. Vijf leden van de familie Blog worden, in 1942 en 1943, door de Nationaal-Socialisten in Seiberdorf en Auschwitz omgebracht. Tegenwoordig zit de avondwinkel in het pand.

Firma Chr. en H. Hoogendorp aan Niasstraat 12 gaat in oktober 1928 failliet. Op Niasstraat 12 zitten in januari 1930 wederom Chr. & H. Hoogendorp, lood- en zinkwerkers.

In januari 1940 wordt door de bekende makelaar Boomsma een winkelhuis met dagverblijf te huur aangeboden op Niasstraat 16. Het is hetzelfde pand waarin nu Pizzeria Palermo gevestigd is.

Joh. Aué van Niasstraat 18-III vraagt in de periode 1938-1940 lingerienaaisters.

20. Worms, secretaris van de Algemeene (Nederlandsche) Ventersbond woont vanaf september 1931 op Niasstraat 20. In april 1940 verhuist Hendrik Hadders van Assen naar Niasstraat 20-hs.

Aan Niasstraat 22 zit in augustus 1929 een slager, die een 1e of 2e bediende vraagt. Mogelijk is dit winkelier Bant, waar in september 1932 sprake is. Deze winkelier staat volgens de Tribune bekend als ondersteuner van de op dat moment stakende zeelieden, Op Niasstraat 22-I zit in augustus 1931 F. Grootveld, die – vermoedelijk voor zijn echtgenote – in Groningen of Drente een rusthuis zoekt voor een dame met kindje. Slagersknecht T. van Dijk vertrekt begin 1927 vanuit Leeuwarden en trekt in op Niasstraat 22-I. Vermoedelijk werkt hij voor de slager op de begane grond. Op Niasstraat 22-II zit in oktober 1929 costuum- en mantelnaaister Joustra. In juni 1941 woont D. Henssen op de tweede verdieping van het pand. Klaverjasclub “Oost-Indië” heeft in september 1949 haar secretariaat op dit adres bij dhr. Dikke.

1. Roelfs woont in februari 1931 op Niasstraat 26-I; hij verkoopt een huis te Hilversum.

Op Niasstraat 28 zit in juni 1931 H. Kampermann, reisgids voor Internationale Reizen. Hij biedt reizen aan naar Duitsland. Op Niasstraat 28-I zit november 1927 ‘Madame Possen, beroemd Helderziende, Planeetkundige, onovertrefbare voorspellingen. Geweldig succes. Consult een gulden. Eindp. lijn 14 en 3. Ook Zond. en per brief’. Madame Possen is minimaal een aantal maanden actief en adverteert in het Algemeen Handelsblad en het Rotterdamsch Nieuwsblad.

Op Niasstraat 30 woont in de Tweede Wereldoorlog de Joodse Anna Flora-Braunberger, die in 1942 door de Nationaal Socialisten in Auschwitz om het leven zal worden gebracht.

Op Niasstraat 34-huis woont in oktober 1938 de Joodse familie Cohen Rodriguez-Beth. In de Tweede Wereldoorlog woont hier de familie Raske-Rodriguez. Vader Emanuel is schoenmaker. Deze zal samen met moeder Judith en kinderen Freddy en Joseph begin 1943 door de Nationaal Socialisten in Auschwitz worden vermoord. Op Niasstraat 34-I zit in maart 1929 de familie Kropveld-Wijnschenk die in het Nieuw Israelitisch Weekblad adverteren met een overlijdensbericht.

Op Niasstraat 40 gaat in december 1933 koopman in manufacturen F.H. Sütmoller failliet.

Op Niasstraat 42 zit in 1931 een winkel. In juni 1936 is dat in ieder geval de Rooms-Katholieke slager P. Veenboer, die op dat moment een leerling zoekt.

In september 1931 wordt geadverteerd voor Niasstraat 46-huis: ‘Mooi vrij uitz. op Zeeburg’. In 1942 wordt vanaf hier naar Auschwitz afgevoerd Levie Jacob Berlijn met zijn vrouw Aaltje Berlijn-Berlijn. Zij worden daar omgebracht.

In mei 1934 gaat vertegenwoordiger G. Muller van Niasstraat 50 failliet. H. Sannou van communistische sportvereniging S.E.K. woont in 1935 op Niasstraat 50-III.

In januari 1932 woont te Niasstraat 52-huis A. Veenboer, die kaartjes aanbiedt voor de R.K. Tooneelclub, die optreedt ten bate der werkelozen aan Stadhouderskade 55.

Van in ieder geval eind 1933 – maart 1946 woont op Niasstraat 54 de Rooms-Katholieke bakker Joh. J. Oud, die via De Tijd een net dagmeisje zoekt.

In maart 1928 woont op Niasstraat 60-III M. Homma, secretaris van de communistische pionierengroep Soegono.

Op Niasstraat 66-hs woont in juli 1942 G.A. Nieuweboer, die op de een of andere manier gemachtigd is paarden te verkopen. Op Niasstraat 66-I woont in maart 1943 J. Keppel.

Op Niasstraat 70 is in 1962 een winkel.

Tenslotte nog een paar gegevens zonder huisnummer. Graag ontvangen wij meer informatie. Er zit begin 1934 een bekende groentenhal in de Niasstraat, waar we het adres nog niet van hebben achterhaald. Ergens op de Niasstraat gaat in maart 1936 F. Colijn failliet. In september 1940 is er een kruidenierswinkel hoek Molukkenstraat en Niasstraat. Er schijnt in mei 1947 een AJA-gebouw (weet iemand wat dat is?) in de Niasstraat te zijn, aldus de Waarheid. Verder schijnt er in 1976 nog een kantoorboekhandel annex postagentschap in de Niasstraat te zitten, dat alsdan wordt overvallen. In 1979 zit er in ieder geval nog een sigarenzaak aan Niasstraat.

ANDERE ARTIKELEN: 2018 Aanzet voor een geschiedenis van de Marokkaanse Indische Buurt 2016 Oproep Steun voor elkaar 2016 Teruggaan of blijven? 2016 Sociale bijdrage supermarket het Lange Mes 2016 Viering 1-jarig bestaan buurthuis Archipel op het Makassarplein 2016 Interview met Mustapha Khaddari 2016 Interview met Jan Beerenhout 2016 Interview met Ahmed Marcouch 2016 Interview met Ahmed El Mesri 2016 Ontroerend afscheid van Rob van Veelen 2016 Het verloren gaan van idealen 2016 Welkom bij de offerfeest maaltijden 2016 Luier van der Laan pleegde zelfmoord door ophanging 2016 Boeken in de Javastraat 2016 Offerfeest voor vluchtelingen en armen 2016 Nu inschrijven taalcursussen Assadaaka! 2016 Bekende Indische Buurters 2016 Uit de geschiedenis van het Ambonplein 2016 Sprokkelingen uit de geschiedenis van het Makassarplein 2011 Cameratoezicht 2009 Radicalisering 2004 Gevoelens van onveiligheid 2004 Belwinkels in de Javastraat 2001 in het ghetto ( ode aan de indische buurt) 2000 De wisselwoningen 1994 Reality-serie Bureau Balistraat 1997 Verslaafde schiet twee agenten neer 1996 Ulu Camii 1995 An Nasr Moskee 1993 De moord op Andre Hartman 1992 Nordholt doet grote hashvangst 1988 Medewerkers bezetten ontmoetingscentrum aan Javaplantsoen 1985 Buikschot 1982 Vijftien jaar cel voor B. uit de Bankastraat 1982 Horrorhuis aan de Kramatweg 1981 Anti-Fascisten tegen Amicales 1980 Enige kraakkranten 1979 Kraakgroep Indische Buurt 1979 De Buurtwinkel 1978 De pyromaan van de Soembawastraat 1978 Anarchistisch Nonnen Front 1977 Heroine 1977 Familiedrama leidt tot hamermoord 1976 Linkse actie 1975 Bordelen en sexadressen in de Indische Buurt 1974 Buikschot uit noodweer 1973 Experiment genezing 1973 Marokkaanse, Tunesische, Spaanse en Turkse buurtgenoten opgelet 1972 Het urinoir aan de Valentijnkade 1971 Leefbaarheidsproblemen van onze buurt 1970 BB - weg ermee! 1970 Auditie voor Hair in het Bavohuis 1969 Het grootste bejaardenhuis van Nederland 1967 Etage brandt uit in de Ternatestraat 1966 1966: 8 kleuterscholen, 19 lagere scholen en 10 scholen voor voortgezet onderwijs 1965 Outsiders in de Archipel 1964 Boer Koekoek in de Indische Buurt 1964 Doopsgezind Jeugdhonk in de Tweede Atjehstraat 1964 Moord in de Perlakstraat 1961 C.P.N. demonstreert tegen atoombewapening 1960 Ernstig tramongeval 1960 Ontploffing op het Ceramplein  1959 Met getrokken pistool op de Valentijnkade 1958 Boenen ter ere Gods 1958 EVC-man afgetuigd in telefooncel 1957 Een verhoord gebed in de Gorontalostraat  1955 Jaap Brandenburg spreekt in de Archipel 1954 Europese Defensie gemeenschap = fascisme 1952 Hand verloren aan de Riouwstraat 1951 Militaire oefeningen in de Indische Buurt 1950 Overtreding van het hamsterverbod 1950 Jopie en Louis Agterberg en Frantiszek Janiga 1949 Wielerronde Indische Buurt 1949 Dienstweigering aan de Gorontalostraat 1948 Koningin Juliana bezoekt de Indische Buurt 1948 Waarheidswinkel 1946 Herbegraving Jelle Posthuma 1945 Meester Padding 1945 Ontspanningsvereniging Flevo 1945 Schietpartij op de Dam  1945 Katja, beul van Vught 1944 Hongerwinter 1943 N.S.B.-ers 1943 Bommen op de Eltheto! 1942 Max Blokzijl spreekt 1942 Jeugdstorm marcheert! 1942 Zum Stehlen ausgeschickt 1941 Moord in de Javastraat 1941 Februaristaking in de Indische Buurt 1941 De Veemarkt veroverd op de Joden! 1941 W.A. actief in de Javastraat 1941 De vermoording van de Joodse Indische Buurt 1941 Ds. Tonnon 1941 De verwijdering van Joodse leerlingen van de Ambachtschool aan het Timorplein 1940 Bommen op de buurt 1940 Zwartepoorte kampioen... 1940 Inzameling voor gebombardeerd Rotterdam 1940 Oorlog in de Indische Buurt  1939 Shell Sportpark 1939 Pontificale hoogmis 1938 Het oude Zeeburg verdwijnt 1937 Jeugddag Indische Buurt 1937 Tuchteloze jeugd 1937 Razzia in de Padangstraat 1936 RK vroedvrouwen 1936 Revolutiebouw 1935 Fietsplaatjes 1935 Een tweede wijkpredikant voor de Elthetokerk 1935 De Rimboe wordt Huize Ambon 1935 Don Bosco-huis 1934 Het mastenbos aan de Insulindeweg 1934 Amsterdamsch Genootschap voor Werkverschaffing voor Onvolwaardigen 1934 Weigering Wilhelmus te zingen 1933 Het Thälmann-huis 1933 Pastoor van der Wiel 1933 Drie Duitsers 1933 Gered uit de greep van Hitler 1933 Clubgebouw Archipel 1933 Centraal Comité tegen de Radiowoeker versus Radiocentrale Broertjes 1932 Liefdesdrama in de Minahassastraat 1932 Liefdestwist? 1932 Werkloozen Strijd Comité Obistraat 1932 Agitprop vanuit de Minahassastraat 1932 Brief van een Roomsch kameraadje 1932 Samuel Verdoner, de laatste gazzen van de Indische Buurt 1931 Hersteld Luthers aan de Toministraat 1931 Rotte vis 1931 Iepen 1931 Eigenaar steenloods velt steenzetter met hamer 1931 Verkiezingsstrijd tussen C.H.U. en A.R.P. 1931 Brand in de Javastraat 1931 Optreden van Corry Vonk in het Bavohuis 1931 Het massaal spreekkoor 1930 De Nederlandse vlag misbruikt 1930 Het jonge Pieter Jellen-werk 1930 Pater Bijlhout gaat naar de Oost 1930 Joyriding 1930 Politietoezicht 1930 Gereformeerd 1930 De markt in de Javastraat 1930 Een bibliotheek voor de Indische Buurt 1930 Onhoudbare toestand bij tunnel Zeeburgerdijk 1929 Lourdes  1929 Vrijgekocht door missievriendjes 1929 Aanhouding diamantbewerker in Ombilinstraat 1929 Moord in de Gerardus Majella 1929 Venters zien geen uitweg 1929 Consultatiebureau aan de Baweanstraat 1928 Niasplein wordt Makassarplein 1928 Esperantovereniging Tagigas en l'Oriento 1928 Rechouwous-jeugd op stap 1928 Gebouw de Schakel 1928 Blind 1927 Buurtvereniging Ceram 1927 Verzuiling in het jeugdwerk 1927 Onmin in de Boetonstraat 1927 Bakkers 1927 De voorlopers van de A.H. Gerhardschool 1927 Rechercheur Kok: de eerste drugsdode in de Indische Buurt 1926 Afsluiting van de Diemerdijk 1926 Schutting 1926 Opening R.K. meisjesschool Ambonplein 1926 Het lokaal van het Leger des Heils 1926 Een wandeling door de nieuwe 'Archipelwijk' 1925 Het Zeeburgerdorp 1925 Demping van de Polderwetering 1925 Wijding 1925 Rechouwous, de Joodsche Vereeniging voor de Indische Buurt 1925 Geen man, geen cent voor het leger 1925 De rode vlag vanuit Niasstraat 61 1925 Groepsgebouw de Toorts 1925 Jan Ceton, onderwijzer aan de Bankastraat, communist 1924 Elthetokerk, bouw en opening 1924 Nieuwe straten 1924 De aanleg van de Riouwstraat  1924 Winkelweek Indische Buurt 1924 De oprichting van de Eerste Elthetoschool aan de Riouwstraat  1922 Premiewoningen voor arbeiders 1921 Een jongen, die een meisje bleek 1921 De storm  1921 Het Java-Kwartier  1921 Christelijke propaganda 1920 Een gouden swastika voor mevrouw Vrij 1920 Kinderspel in de jaren tien en twintig 1919 Moord in de Djambistraat 1918 Brand bij café Koopmans 1918 De aanleg van het Zuiderzeepark 1917 Broodoproer en revolutie 1917 Militairen maken de buurt onveilig 1917 Abortus aan de Zeeburgerdijk 1916 Zeeburgerkermis 1916 Onteigening bouwgronden 1915 Slaat den smeris dood 1914 Mene Tekel 1914 De Wild-West-Show van Texas-Tex 1914 Het noodziekenhuis aan de Zeeburgerdijk 1913 Nieuwe tramplannen 1913 Het Bavohuis 1912 Wijkgebouw Eltheto: de eerste jaren 1911 De Berlageblokken  1911 Eigen Haard bouwt Lombokstraat, Lampongstraat en Padangstraat 1911 Vereeniging voor onderwijs op Gereformeerde Grondslag 1911 Nieuw stratenplan 1911 De blindeninrichting aan de Celebesstraat 1909 De communistische Indische Buurt 1908 Jacob Pierik verdrinkt 1908 De bouwmaatschappij tot verkrijging van eigen woningen 1907 Smit springt uit het raam 1906 Stadstrand 1906 De Sabbathpaal op de Zeeburgerdijk 1905 Balistraat 48 1905 Fietsverbod 1905 Smokkelroute Zeeburgerdijk 1905 Uitslag eerste verkiezingen Indische Buurt 1905 Zweminrichting aan het Nieuwe Diep 1905 Theosofische Uitgeverszaak "Gnosis" 1903 Nieuw Muiderpoortstation 1903 Kinderlokker 1903 Moord in de Celebesstraat 1903 Derde Ambachtschool aan het Timorplein 1903 Politie in de Indische Buurt 1903 Dagpauwoog 1902 Een tramritje 1902 Arabieren 1902 Doorgang Eerste van Swindenstraat-Javastraat 1902 Relletjes in de Javastraat 1902 Illegaal caféwezen 1901 Een wandeling met Jac. P. Thijsse 1901 De wielerbaan 1900 Bierdrinkende jeugd 1900 Een nieuwe school aan de Bankastraat 1899 Snorrende kogel 1897 Floretstoot door het hoofd 1897 Bouw van de Indische Buurt 1895 De lijnbaan 1894 Halte Zeeburgerdijk 1893 Vereeniging buiten de Muiderpoort 1891 Vingertop 1890 Civiele werken rond de Zeeburgerdijk 1889 De tramomnibus 1889 Zeearend aan de Zeeburgerdijk 1887 Hotel Zeeburg 1886 Het tweede abbatoir 1886 Ergerlijk dronkemanstoneel 1882 Een dierenvriend 1881 De eerste scholen aan de Zeeburgerdijk 1881 Onzedelijke taferelen 1881 Een drankzuchtig hoekje 1880 Ringslangen 1880 Onderweg Zeeburgerdijk bestraat 1877 Een wandeling 1877 Spoorwegongeluk aan de Zeeburgerdijk 1877 Verplaatsing van de Veemarkt 1876 Gemeente Nieuwer-Amstel, Gemeente Diemen, Gemeente Amsterdam 1862 De Zeeburgerdijk als vuilnisbelt 1854 Driedubbele moord aan de Ringdijk 1844 Revolutionair aan de Oetewaelerweg 1804 Harddraverij 1761 De proef van de cole ANTIPIRIQUE 1756 Runderpest in Zeeburg 1744 Buitenplaats te huur aan de Hogendyk 1739 Een vondeling aan de Hogedijk 1733 Paalworm 1733 Oude Geele Vliegende Haerige Windhond 1714 Opening Joodse begraafplaats 1681 Verslibbing 1663 Herberg Zeeburg 1651 De Zeeburgerdijk breekt door 1647 Herberg 't Vosje 1631 Watermolen en gemaal 1563 Mijlpaal 1328 Outersdorp 1307 Zeeburgerdijk was Sint Anthonisdijk

Advertentie