NIEUW! Lees ook de Geschiedenis van de Dapperbuurt!
In 1901 begint de bouw in de Javastraat en in 1902 worden huizen opgeleverd. Bij werkstakingen van opperlieden worden deze door de aannemers zoveel mogelijk tegemoet gekomen, in verband met een verplichte oplevertermijn van de woningen. De Telegraaf schrijft in januari 1902 over de staking:
In de werkzaamheden, tot dusver door het ongewoon zachte winterweer begunstigd, is nu eenige stremming gekomen. Wanhopig heffen onder de grijze, lichtblauw en zilvergrijs geplekte winterlucht vele in aanbouw zijnde huizen hun stukken muren. De vensterkozijnen, gapende holten zonder oogen, staren u spookachtig aan. Alles vraagt: laat ons niet in den steek.
Aan wie de schuld? Aan de opperlieden die het werk gestaakt hebben. De opperlieden zeggen dat zij het niet helpen kunnen, want dat zij te weinig loon krijgen; daarom vragen zij, naar ons werd medegedeeld 10 cent meer voor elke 1000 steenen, die zij naar boven dragen. Langs het spoorhek, stond een groepje stakers. Daar vernamen wij, dat zij ongeveer 60 in getal zijn. Maar de metselaars kunnen nu ook niet voort en een paar zandkruiers uiten hun vrees, dat zij nu vanavond ook gedaan krijgen. ‘t Is daarom te hopen, dat het geschil spoedig wordt bijgelegd. Naar de hoofdman ons vertelde, moet daarop wel kans bestaan en zal de staking binnen een paar dagen geëindigd zijn.
De staking duurt voort. Werkwilligen, zoals 17 stenensjouwers die in maart 1902 door de politie naar huis worden gebracht, worden bedreigd door de stakers. De politie weet door bruggen en de spoorwegovergang af te zetten de werklieden veilig de buurt uit te krijgen.
In april 1902 komt het uiteindelijk tot rellen.
Vier werklieden, zoogenaamde onderkruipers, die van hun werk in de Javastraat onder politiebegeleide naar hunne woningen gebracht werden, ondervonden veel last van een groot aantal stakers, door wie ze gevolgd werden. In de Koningstraat aangekomen, was het publiek gaandeweg tot eene groote volksmenigte aangegroeid, die al schreeuwende en scheldende het viertal achtervolgde. Daar er met steenen werd gegooid en de menigte begon op te dringen, was de politie met de vier werklieden genoodzaakt, een schuilplaats te zoeken in het bureau Oudebrugsteeg. Voor dit bureau werd tot het publiek met de getrokken wapenstok uiteen gedreven. Van de sabel behoefde gelukkig geen gebruik gemaakt te worden. Twee personen, een man een een vrouw, werden gearresteerd.
Uiteindelijk wordt de opperliedenstaking, die in de Indische Buurt begonnen was maar zich op den duur door de hele stad verspreid had, half april 1902 opgeheven.
In deze eerste bouwperiode wordt veel gestaakt, onder andere door de bootwerkers, die hun staking winnen, en ook door de voerlieden. Uiteraard trachten de vervoerders ‘onderkruipers’ in te zetten. Dit leidt begin 1903 weer tot een incident, ditmaal op de Zeeburgerdijk. De Tijd bericht op 23 januari:
Gisterenmorgen reed op den Zeeburgerdijk een met paard bespannen wagen geladen met cokes. De voerman werd door een troep stakers zeer ernstig bemoeilijk. Hij-zelf werd van den bok gehaald en mishandeld, het tuig van het paard werd stukgesneden en de wielen werden van de wagen geschroefd.
Grote opwinding brengt ook met zich mee de grote spoorwegstaking van 1903. Vanaf de Zeeburgerdijk worden in april 1903 door stakende spoorwegarbeiders pogingen gedaan door het uitbreken van latten uit de houten omheining zich toegang tot de spoorlijn te verschaffenm maar dit wordt hen door een militaire patrouille onmogelijk gemaakt. Elders, nabij het Entrepotdok, weet iemand op de lijn te komen, maar wordt door een bajonetprik van een korporaal op betere gedachten gebracht. Deze staking wordt door de arbeiders zoals bekend verloren.
Ook de grondwerkers staken in april 1903, zodat de bouw van de Indische Buurt wederom stilvalt. Zij eisen een loon van 25 cent per uur en brengen een manifest uit om hun eisen toe te lichten. Het Algemeen Handelsblad van 15 april citeert hieruit:
“Waarom zullen we het verhelen? De nood is hoog gestegen! Wij behoeven het niet te verhelen; het is overbodig te zwetsen op welstand en daarmede de aannemer te doen gelooven, dat er geen honger zou worden gelegen. Ze mogen het gerust weten, dat verleden week een stakende grondwerker betrapt werd op het verorberen van een korst brood, die bij een boom lag en waaraan de honden reeds hadden geknaagd.”
De aannemers houden echter voet bij stuk en de aannemer die de ondergrond van de Indische Buurt aan het bouwrijpmaken is, draait zelfs eerdere concessies zelfs terug onder druk van zijn mede aannemers. Het gaat hard tegen hard.
In de gewone vergadering van hedenmorgen werd aan de stakers meegedeeld, dat de aannemer van het groote zandwerk aan den Zeeburgerdijk, die in het begin der staking aan de eischen had toegegeven, thans onder pressie van andere aannemers het werk heeft stil gelegd en het alleen weer wil laten hervatten tegen de oude loonvoorwaarden. De bij dit werk betrokken arbeiders hebben unaniem geweigerd hierop in te gaan.
Het is ons helaas niet bekend hoe deze krachtmeting is afgelopen.
In 1909 is er weer sprake van een bouwstaking; dit maal van de stucadoors. Weer wordt gepost tegen onderkruipers. In 1910 staken grondwerkers die het nieuwe persriool in de Zeeburgerdijk moeten aanleggen korte tijd.
Een nieuwe, meer heftige confrontatie tussen stakers en het gezag vindt plaats in 1911 tijdens de internationale zeeliedenstaking: de zogenaamde Bloednacht van Kattenburg. Er valt hierbij in Kattenburg een dode en op de Zeeburgerdijk wordt geschoten en bij een werkwillige de ramen ingegooid. In 1913 wordt het werk weer eens stilgelegd door de betonwerkers, waarbij de timmerlieden zich uit solidariteit aansluiten. Hierdoor komt met name enige tijd stilstand in de bouw van woningen en een school in het gedeelte van de Indische Buurt tussen Borneostraat en Zeeburgerdijk.
In 1921 wordt bij de derde fase van de bouw van de Indische Buurt, tussen Molukkenstraat, Zeeburgerdijk en Joodse begraafplaats wederom enige tijd gestaakt. Ditmaal zijn het de grondwerkers die bezig zijn met het ophogen van de ondergrond en verhoging van het weekloon eisen.
In 1924 wordt tijdens een werkstaking bij Werkspoor een werkwillige ernstig mishandeld op de Zeeburgerdijk, aldus een bericht in het Algemeen Handelsblad van 10 oktober 1924:
Vervolgens stond ter zake van openlijke geweldpleding terecht een 31-jarige man, die op 4 Juni l.l. tijdens de werkstaking bij “Werkspoor” een werkwillige zou hebben mishandeld. Bedoelde werkwillige werd in den namiddag van 4 Juni op den Zeeburgerdijk door niet minder dan 50 personen gemolesteerd. Zij scholden hem uit voor “mafferd” en van alle kanten ontving hij van zijn belagers slagen, trappen en stompen. Ten slotte wist hij zich los te rukken en de helden te ontloopen. Volgens de tenlastelegging heeft beklaagde zich te midden der aanvallers bevonden en zich eveneens aan de mishandeling schuldig gemaakt.
De beklaagde ontkende: hij is bij het voorgevallene niet aanwezig geweest. De aangevallene verklaarde den bekl. er niet bij te hebben gezien. Vier dagen later kwam een politie-agent bij hem om te vragen of hij van het geval geen werk wilde maken, doch hij vond ‘t maar veiliger bij de politie geen aangifte te doen. De bedoelde agent van politie verklaarde gezien te hebben, dat bekl. zich te midden van de stakers bevond en dat bekl. aan de mishandelingen heeft meegedaan. Hij achtervolgde hem op de fiets en sprak hem bij de Celebesstraat aan. De bekl. liep toen hard weg. Later kwam hij zijn adres te weten en op 4 Juli vervoegde hij zich een bekl.’s woning, bij welke gelegenheid bekl. den agent minder vriendelijk ontving.
Het O.M. is door het verhaal niet overtuigd en schorst de zaak voor aanvullend onderzoek.
Vanaf eind oktober 1926 is er sprake van een staking van 18 schilders aan de Zeeburgerdijk (hoek Molukkenstraat), die geproclameerd is door de R.K. Bouwarbeidersbond, de Moderne Schildersgezellenbond en de Federatie van Bouwarbeiders, die tot april 1927 aanhoudt. Daar bij een werk van dezelfde aannemer Bakker in Amsterdam West een 300-tal arbeiders ongeregeldheden veroorzaakt waarbij ook met een revolver geschoten wordt, worden drie schilders van de Zeeburgerdijkstaking wegens medeplichtigheid gearresteerd. De staking eindigt uiteindelijk omdat patroon De Vries het werk geheel en al staakt, waarna een nieuwe patroon Hartman het werk overneemt en de schilders de gevraagde fl. 375 per huis wil geven (in plaats van fl. 247,50 door Bakker) en de ontslagen schilders weer in dienst neemt.
Dat wat betreft de stakingsgeschiedenis van de bouw van de Indische Buurt.
ANDERE ARTIKELEN: 2018 Aanzet voor een geschiedenis van de Marokkaanse Indische Buurt 2016 Oproep Steun voor elkaar 2016 Teruggaan of blijven? 2016 Sociale bijdrage supermarket het Lange Mes 2016 Viering 1-jarig bestaan buurthuis Archipel op het Makassarplein 2016 Interview met Mustapha Khaddari 2016 Interview met Jan Beerenhout 2016 Interview met Ahmed Marcouch 2016 Interview met Ahmed El Mesri 2016 Ontroerend afscheid van Rob van Veelen 2016 Het verloren gaan van idealen 2016 Welkom bij de offerfeest maaltijden 2016 Luier van der Laan pleegde zelfmoord door ophanging 2016 Boeken in de Javastraat 2016 Offerfeest voor vluchtelingen en armen 2016 Nu inschrijven taalcursussen Assadaaka! 2016 Bekende Indische Buurters 2016 Uit de geschiedenis van het Ambonplein 2016 Sprokkelingen uit de geschiedenis van het Makassarplein 2011 Cameratoezicht 2009 Radicalisering 2004 Gevoelens van onveiligheid 2004 Belwinkels in de Javastraat 2001 in het ghetto ( ode aan de indische buurt) 2000 De wisselwoningen 1994 Reality-serie Bureau Balistraat 1997 Verslaafde schiet twee agenten neer 1996 Ulu Camii 1995 An Nasr Moskee 1993 De moord op Andre Hartman 1992 Nordholt doet grote hashvangst 1988 Medewerkers bezetten ontmoetingscentrum aan Javaplantsoen 1985 Buikschot 1982 Vijftien jaar cel voor B. uit de Bankastraat 1982 Horrorhuis aan de Kramatweg 1981 Anti-Fascisten tegen Amicales 1980 Enige kraakkranten 1979 Kraakgroep Indische Buurt 1979 De Buurtwinkel 1978 De pyromaan van de Soembawastraat 1978 Anarchistisch Nonnen Front 1977 Heroine 1977 Familiedrama leidt tot hamermoord 1976 Linkse actie 1975 Bordelen en sexadressen in de Indische Buurt 1974 Buikschot uit noodweer 1973 Experiment genezing 1973 Marokkaanse, Tunesische, Spaanse en Turkse buurtgenoten opgelet 1972 Het urinoir aan de Valentijnkade 1971 Leefbaarheidsproblemen van onze buurt 1970 BB - weg ermee! 1970 Auditie voor Hair in het Bavohuis 1969 Het grootste bejaardenhuis van Nederland 1967 Etage brandt uit in de Ternatestraat 1966 1966: 8 kleuterscholen, 19 lagere scholen en 10 scholen voor voortgezet onderwijs 1965 Outsiders in de Archipel 1964 Boer Koekoek in de Indische Buurt 1964 Doopsgezind Jeugdhonk in de Tweede Atjehstraat 1964 Moord in de Perlakstraat 1961 C.P.N. demonstreert tegen atoombewapening 1960 Ernstig tramongeval 1960 Ontploffing op het Ceramplein 1959 Met getrokken pistool op de Valentijnkade 1958 Boenen ter ere Gods 1958 EVC-man afgetuigd in telefooncel 1957 Een verhoord gebed in de Gorontalostraat 1955 Jaap Brandenburg spreekt in de Archipel 1954 Europese Defensie gemeenschap = fascisme 1952 Hand verloren aan de Riouwstraat 1951 Militaire oefeningen in de Indische Buurt 1950 Overtreding van het hamsterverbod 1950 Jopie en Louis Agterberg en Frantiszek Janiga 1949 Wielerronde Indische Buurt 1949 Dienstweigering aan de Gorontalostraat 1948 Koningin Juliana bezoekt de Indische Buurt 1948 Waarheidswinkel 1946 Herbegraving Jelle Posthuma 1945 Meester Padding 1945 Ontspanningsvereniging Flevo 1945 Schietpartij op de Dam 1945 Katja, beul van Vught 1944 Hongerwinter 1943 N.S.B.-ers 1943 Bommen op de Eltheto! 1942 Max Blokzijl spreekt 1942 Jeugdstorm marcheert! 1942 Zum Stehlen ausgeschickt 1941 Moord in de Javastraat 1941 Februaristaking in de Indische Buurt 1941 De Veemarkt veroverd op de Joden! 1941 W.A. actief in de Javastraat 1941 De vermoording van de Joodse Indische Buurt 1941 Ds. Tonnon 1941 De verwijdering van Joodse leerlingen van de Ambachtschool aan het Timorplein 1940 Bommen op de buurt 1940 Zwartepoorte kampioen... 1940 Inzameling voor gebombardeerd Rotterdam 1940 Oorlog in de Indische Buurt 1939 Shell Sportpark 1939 Pontificale hoogmis 1938 Het oude Zeeburg verdwijnt 1937 Jeugddag Indische Buurt 1937 Tuchteloze jeugd 1937 Razzia in de Padangstraat 1936 RK vroedvrouwen 1936 Revolutiebouw 1935 Fietsplaatjes 1935 Een tweede wijkpredikant voor de Elthetokerk 1935 De Rimboe wordt Huize Ambon 1935 Don Bosco-huis 1934 Het mastenbos aan de Insulindeweg 1934 Amsterdamsch Genootschap voor Werkverschaffing voor Onvolwaardigen 1934 Weigering Wilhelmus te zingen 1933 Het Thälmann-huis 1933 Pastoor van der Wiel 1933 Drie Duitsers 1933 Gered uit de greep van Hitler 1933 Clubgebouw Archipel 1933 Centraal Comité tegen de Radiowoeker versus Radiocentrale Broertjes 1932 Liefdesdrama in de Minahassastraat 1932 Liefdestwist? 1932 Werkloozen Strijd Comité Obistraat 1932 Agitprop vanuit de Minahassastraat 1932 Brief van een Roomsch kameraadje 1932 Samuel Verdoner, de laatste gazzen van de Indische Buurt 1931 Hersteld Luthers aan de Toministraat 1931 Rotte vis 1931 Iepen 1931 Eigenaar steenloods velt steenzetter met hamer 1931 Verkiezingsstrijd tussen C.H.U. en A.R.P. 1931 Brand in de Javastraat 1931 Optreden van Corry Vonk in het Bavohuis 1931 Het massaal spreekkoor 1930 De Nederlandse vlag misbruikt 1930 Het jonge Pieter Jellen-werk 1930 Pater Bijlhout gaat naar de Oost 1930 Joyriding 1930 Politietoezicht 1930 Gereformeerd 1930 De markt in de Javastraat 1930 Een bibliotheek voor de Indische Buurt 1930 Onhoudbare toestand bij tunnel Zeeburgerdijk 1929 Lourdes 1929 Vrijgekocht door missievriendjes 1929 Aanhouding diamantbewerker in Ombilinstraat 1929 Moord in de Gerardus Majella 1929 Venters zien geen uitweg 1929 Consultatiebureau aan de Baweanstraat 1928 Niasplein wordt Makassarplein 1928 Esperantovereniging Tagigas en l'Oriento 1928 Rechouwous-jeugd op stap 1928 Gebouw de Schakel 1928 Blind 1927 Buurtvereniging Ceram 1927 Verzuiling in het jeugdwerk 1927 Onmin in de Boetonstraat 1927 Bakkers 1927 De voorlopers van de A.H. Gerhardschool 1927 Rechercheur Kok: de eerste drugsdode in de Indische Buurt 1926 Afsluiting van de Diemerdijk 1926 Schutting 1926 Opening R.K. meisjesschool Ambonplein 1926 Het lokaal van het Leger des Heils 1926 Een wandeling door de nieuwe 'Archipelwijk' 1925 Het Zeeburgerdorp 1925 Demping van de Polderwetering 1925 Wijding 1925 Rechouwous, de Joodsche Vereeniging voor de Indische Buurt 1925 Geen man, geen cent voor het leger 1925 De rode vlag vanuit Niasstraat 61 1925 Groepsgebouw de Toorts 1925 Jan Ceton, onderwijzer aan de Bankastraat, communist 1924 Elthetokerk, bouw en opening 1924 Nieuwe straten 1924 De aanleg van de Riouwstraat 1924 Winkelweek Indische Buurt 1924 De oprichting van de Eerste Elthetoschool aan de Riouwstraat 1922 Premiewoningen voor arbeiders 1921 Een jongen, die een meisje bleek 1921 De storm 1921 Het Java-Kwartier 1921 Christelijke propaganda 1920 Een gouden swastika voor mevrouw Vrij 1920 Kinderspel in de jaren tien en twintig 1919 Moord in de Djambistraat 1918 Brand bij café Koopmans 1918 De aanleg van het Zuiderzeepark 1917 Broodoproer en revolutie 1917 Militairen maken de buurt onveilig 1917 Abortus aan de Zeeburgerdijk 1916 Zeeburgerkermis 1916 Onteigening bouwgronden 1915 Slaat den smeris dood 1914 Mene Tekel 1914 De Wild-West-Show van Texas-Tex 1914 Het noodziekenhuis aan de Zeeburgerdijk 1913 Nieuwe tramplannen 1913 Het Bavohuis 1912 Wijkgebouw Eltheto: de eerste jaren 1911 De Berlageblokken 1911 Eigen Haard bouwt Lombokstraat, Lampongstraat en Padangstraat 1911 Vereeniging voor onderwijs op Gereformeerde Grondslag 1911 Nieuw stratenplan 1911 De blindeninrichting aan de Celebesstraat 1909 De communistische Indische Buurt 1908 Jacob Pierik verdrinkt 1908 De bouwmaatschappij tot verkrijging van eigen woningen 1907 Smit springt uit het raam 1906 Stadstrand 1906 De Sabbathpaal op de Zeeburgerdijk 1905 Balistraat 48 1905 Fietsverbod 1905 Smokkelroute Zeeburgerdijk 1905 Uitslag eerste verkiezingen Indische Buurt 1905 Zweminrichting aan het Nieuwe Diep 1905 Theosofische Uitgeverszaak "Gnosis" 1903 Nieuw Muiderpoortstation 1903 Kinderlokker 1903 Moord in de Celebesstraat 1903 Derde Ambachtschool aan het Timorplein 1903 Politie in de Indische Buurt 1903 Dagpauwoog 1902 Een tramritje 1902 Arabieren 1902 Doorgang Eerste van Swindenstraat-Javastraat 1902 Relletjes in de Javastraat 1902 Illegaal caféwezen 1901 Een wandeling met Jac. P. Thijsse 1901 De wielerbaan 1900 Bierdrinkende jeugd 1900 Een nieuwe school aan de Bankastraat 1899 Snorrende kogel 1897 Floretstoot door het hoofd 1897 Bouw van de Indische Buurt 1895 De lijnbaan 1894 Halte Zeeburgerdijk 1893 Vereeniging buiten de Muiderpoort 1891 Vingertop 1890 Civiele werken rond de Zeeburgerdijk 1889 De tramomnibus 1889 Zeearend aan de Zeeburgerdijk 1887 Hotel Zeeburg 1886 Het tweede abbatoir 1886 Ergerlijk dronkemanstoneel 1882 Een dierenvriend 1881 De eerste scholen aan de Zeeburgerdijk 1881 Onzedelijke taferelen 1881 Een drankzuchtig hoekje 1880 Ringslangen 1880 Onderweg Zeeburgerdijk bestraat 1877 Een wandeling 1877 Spoorwegongeluk aan de Zeeburgerdijk 1877 Verplaatsing van de Veemarkt 1876 Gemeente Nieuwer-Amstel, Gemeente Diemen, Gemeente Amsterdam 1862 De Zeeburgerdijk als vuilnisbelt 1854 Driedubbele moord aan de Ringdijk 1844 Revolutionair aan de Oetewaelerweg 1804 Harddraverij 1761 De proef van de cole ANTIPIRIQUE 1756 Runderpest in Zeeburg 1744 Buitenplaats te huur aan de Hogendyk 1739 Een vondeling aan de Hogedijk 1733 Paalworm 1733 Oude Geele Vliegende Haerige Windhond 1714 Opening Joodse begraafplaats 1681 Verslibbing 1663 Herberg Zeeburg 1651 De Zeeburgerdijk breekt door 1647 Herberg 't Vosje 1631 Watermolen en gemaal 1563 Mijlpaal 1328 Outersdorp 1307 Zeeburgerdijk was Sint Anthonisdijk
Indische Buurt 