NIEUW! Lees ook de Geschiedenis van de Dapperbuurt!
Herberg ‘t Vosje aan de Zeeburgerdijk, met een eigen loods en wat woonhuizen, is gelegen aan de voormalige en gedempte dijkdoorbraak Groote Braak. Wanneer Het Vosje gebouwd is, is niet bekend, maar vermoed moet worden dat dit in de tweede helft van de achttiende eeuw geweest moet zijn. Er is een bericht van verkoop in 1782 en wanneer de herberg in 1790 te koop wordt aangeboden, wordt beweerd ‘in [voor, red.] weinige jaren gebouwd’. Het pand wordt aangeboden met stallingen voor paarden en vee, en inclusief drie apart staande huizen (in een loods) met erven. Eerder ligt op de lokatie van Het Vosje de Herberg Det Dorstige Hert. Dat etablissement is in ieder geval al aan te treffen op een oude kaart van Rijnland uit 1647, net ten westen van de Groote Braak.
Herberg ‘t Vosje schijnt in de eerste tijd vooral door vissers en molenaars uit de nabije omgeving gefrequenteerd geworden te zijn geweest; volgens de overlevering zouden hier regelmatig valse kaartspelers actief zijn geweest die in de afgelegenheid onnozele veehandelaars uitplunderden. Ergens in de loop van de achttiende eeuw wordt bij ‘t Vosje een kegelbaan geopend. De gelegenheid wordt in 1799 verkocht inclusief kolfbaan.
Met name in de Franse tijd wordt Herberg ‘t Vosje een populair ontmoetingsoord, omdat juist hier schiet- en andere militaire oefeningen gehouden worden door de gewapende burgermilities van Amsterdam, zoals bijvoorbeeld vermeld wordt in de Bataafse Courant van 24 maart 1800, wanneer exercities plaatsvinden van het Tweede en het Derde Bataljon van de Gewapende Burgermacht, met tevens optreden Canoniers, op het ‘Zomer-Excercitieterrein’ bij ‘t Vosje. Het militair excercitieterrein zal voortaan voor een voortdurende aanloop zorgen. Ook vinden er inmiddels veilingen en aanbestedingen bij de lokatie buiten de Muiderpoort plaats. Daarnaast verkoopt eigenaar F. de Greuve in 1810 lokale landbouwproducten. ‘t Vosje heeft dan 7 morgen te bebouwen land.
De zaken van ‘t Vosje lopen niet erg voorspoedig in de eerste helft van de negentiende eeuw. De herberg wordt diverse keren te koop aangeboden. In 1844 wordt de eigenaar M.P. Metz, die adverteert:
De Ondergeteekende heeft de Eer te verwittigen, dat zijn LOCAAL, van Ouds ‘t Vosje, aan den Hoogen- of Zeeburgerdijk, buiten de Muiderpoort, No. 6, onder Amsterdam en de achter hetzelve gelegen fraai Landelijk uitzigt hebbende TUIN voor het Geëerde Publiek Geopend is. Door verzekering eener prompte en honnette bediening vleit hij zich met een ruim bezoek vereerd te zullen worden. M.P. METZ
Ook deze onderneming is geen lang leven beschoren en in 1850 wordt de herberg weer te koop aangeboden, evenals in 1864. De verkoop komt echter niet tot stand, ondanks een verbouwing in 1865, waarna de eigenaar het complex tracht te verhuren. Er wordt nu gesproken van een koffiehuis met pleziertuin, met tevens aanwezige schietbaan. Uiteindelijk in 1867 maakt een nieuwe exploitant zich bekend, P.J. Dam. Deze wijst potentiële bezoekers op twee zalen, een beneden- en bovenzaal, zeer geschikt voor bruiloften en partijen, maar ook voor vergaderingen van genootschappen, ‘collegiën. Hij beveelt met name de schietbaan aan bij de heren schutters, maar helaas sneuvelt ook deze onderneming spoedig en wordt het geheel hetzelfde jaar alweer te huur aangeboden.
Inmiddels is de omgeving er niet aantrekkelijker op geworden wegens de vestiging van de vuilstortplaats ter hoogte van ‘t Vosje juist aan de buitenzijde van de Zeeburgerdijk. Deze geeft een intensieve stank af, vooral bij verkeerde wind. In voorjaar 1868 draait de boel weer. Getracht wordt extra publiek te trekken door het organiseren op zaterdag- en zondagavond van Grande Soirées Musicales. De nieuwe expoitant weet het te redden tot 1874, waarna weer wisseling van de wacht. A.W. Turenhout, van café Turenhout op de Nes, tegenover Tivoli, neemt de boel over maar heeft het snel gezien. In mei 1876 neemt voormalig stalhouder J. van der Toorren ‘t Vosje over, dat nu tijdelijk onder de naam Toorrenhof door het leven zal gaan. Inmiddels is het spoor aangelegd; de Toorrenhof bevindt zich vlakbij de spoorwegovergang Zeeburgerdijk. Van der Toorren is goed bezig, roemt in advertenties de landelijke vergezichten, wijst op de nabijheid van de Omnibus bij de Muiderpoort en organiseert in 1878 een buitenpartij voor de Stichting voor Havelooze Kinderen. Ook profiteert hij van de door Koning Willem III – ondanks protesten van buurtbewoner A.K. Kroes – toegestane uitbreiding van de schietbanen. Helaas overlijdt deze rasondernemer op 10 april 1879.
Opvolger is, na enige jaren van onduidelijkheid wat betreft de exploitant, in 1882 B. van der Hoeven. Van der Hoeven, voormalig houder van Kinderspeeltuin Claudius Civilis, zal in navolging van Van der Toorren het complex nog meer geschikt voor kinderen maken. Er komt een een uitgebreide speeltuin, waar onder andere ezeltje gereden kan worden. De Herberg is inmiddels een geliefd oord van vermaak voor bewoners van de Dapperbuurt en zeker voor kinderen. Schrijver Maurits Dekker schrift hierover in Amsterdam bij Gaslicht.
Behalve schommels, wip en draaimolen, vond men in die speeltuin heerlijk geheimzindige dingen, zoals lachspiegels, elektriseermachines en automaten. Het waren in het bijzonder de automaten die onze aandacht trokken. Je kon gewoonweg niet afblijven van die levensgrote en kleurig beschilderde ijzeren postboden, die een brieventas voor hun buik hadden, waaruit je na inworp van een dubbeltje, een stuk chocola of een doosje met zuurtjes kon halen. Prachtig waren ook de broedende kippen, die tokkelend een met suikererwten gevuld blik eieren legden. Het moeten wel zeer stevige machines zijn geweest, want het is ons nooit gelukt er een kapot te maken of er, zonder een dubbeltje te hebben ingegooid, een versnapering uit te halen.
Wel verandert Van der Hoeven de naam van de inrichting. Deze heet voortaan Theetuin Zeldenrust. Van der Hoeven doet het goed, ondanks het feit dat men vanaf 1882 ook grootschalig menselijke uitwerpselen tot mest gaat verwerken en afschepen vanaf de nabijgelegen vuilnisbelt. De belt zal pas in 1887 definitief verplaatst worden.
Inmiddels heeft Van der Hoeven een goed lopende onderneming van Zeldenrust gemaakt en is hierdoor ook in staat de buffetten van Tivoli aan de Nes te gaan pachten. Van der Hoeven legt ook een bos aan en richt zich steeds meer op kinderfeesten, wat eind jaren 1880 een groeiende markt blijkt te zijn. Zo viert in juli 1882 de 25-jarige Typografenvereniging een feestje voor de kinderen in de uitspanning, met een lampionnenoptocht en klein vuurwerk, waarna men door de welwillendheid van de Havenstoomdienst nog naar huis kan, alles voor 12,5 cent heen en terug.
Behalve de kinderfeesten leggen ook de militaire oefenterreinen achter het pand, waar voortdurend wedstrijden gehouden worden – de gemeente Amsterdam stelt prijzen ter beschikking – de onderneming geen windeieren. In 1889 worden achter het Vosje bovendien nog eens vier Rijks militaire excercitieterreinen ingericht, die eerder in de Rietlanden ter hoogte van het abattoir gelegen waren, maar plaats dienen te maken voor de uitbreiding hiervan.
Wanneer van der Hoeven ergens begin jaren negentig overlijdt, neemt zijn vrouw, de weduwe Benedik, de zaken over. Blijkbaar heeft zij niet het zakelijke talent van haar man. Hoewel de kinderfeesten doorgang vinden – zoals 1 mei 1896, wanneer duizenden arbeiderskinderen van 39 vakverenigingen van het Frederiksplein naar de Zeeburgerdijk trekken om zich de hele dag bezig te houden met spelen en andere vermakelijkheden; intussen worden elders in de stad door de vakverenigingen de socialistische 1 mei-vieringen gehouden – gaat de weduwe Benedik in 1899 failliet. De onderneming draait nog even door onder bewind van een zekere W.A. Muller, maar de tijden zijn veranderd aan de Zeeburgerdijk.
In 1901 sluit het inmiddels Café Zeldenrust (‘voorheen ‘t Vosje’) de deuren definitief, vanwege de komende aanleg van de Indische Buurt. Daartoe moet de grond van de gehele polder worden opgehoogd. Zeldenrust wordt gesloopt. In 1907 wordt ook het Rijks militair exercitieterrein achter ‘t Vosje definitief uit gebruik genomen. “De toenemende bebouwing,” aldus een verslag uit die tijd, “maakt het zowel in belang der Gemeente als uit een militair oogpunt ongewenscht, het bestaande contract te vernieuwen.”
Herberg ‘t Vosje was gelegen waar nu de Zeeburgerdijk, de Celebesstraat en de Borneostraat elkaar raken.
ANDERE ARTIKELEN: 2018 Aanzet voor een geschiedenis van de Marokkaanse Indische Buurt 2016 Oproep Steun voor elkaar 2016 Teruggaan of blijven? 2016 Sociale bijdrage supermarket het Lange Mes 2016 Viering 1-jarig bestaan buurthuis Archipel op het Makassarplein 2016 Interview met Mustapha Khaddari 2016 Interview met Jan Beerenhout 2016 Interview met Ahmed Marcouch 2016 Interview met Ahmed El Mesri 2016 Ontroerend afscheid van Rob van Veelen 2016 Het verloren gaan van idealen 2016 Welkom bij de offerfeest maaltijden 2016 Luier van der Laan pleegde zelfmoord door ophanging 2016 Boeken in de Javastraat 2016 Offerfeest voor vluchtelingen en armen 2016 Nu inschrijven taalcursussen Assadaaka! 2016 Bekende Indische Buurters 2016 Uit de geschiedenis van het Ambonplein 2016 Sprokkelingen uit de geschiedenis van het Makassarplein 2011 Cameratoezicht 2009 Radicalisering 2004 Gevoelens van onveiligheid 2004 Belwinkels in de Javastraat 2001 in het ghetto ( ode aan de indische buurt) 2000 De wisselwoningen 1994 Reality-serie Bureau Balistraat 1997 Verslaafde schiet twee agenten neer 1996 Ulu Camii 1995 An Nasr Moskee 1993 De moord op Andre Hartman 1992 Nordholt doet grote hashvangst 1988 Medewerkers bezetten ontmoetingscentrum aan Javaplantsoen 1985 Buikschot 1982 Vijftien jaar cel voor B. uit de Bankastraat 1982 Horrorhuis aan de Kramatweg 1981 Anti-Fascisten tegen Amicales 1980 Enige kraakkranten 1979 Kraakgroep Indische Buurt 1979 De Buurtwinkel 1978 De pyromaan van de Soembawastraat 1978 Anarchistisch Nonnen Front 1977 Heroine 1977 Familiedrama leidt tot hamermoord 1976 Linkse actie 1975 Bordelen en sexadressen in de Indische Buurt 1974 Buikschot uit noodweer 1973 Experiment genezing 1973 Marokkaanse, Tunesische, Spaanse en Turkse buurtgenoten opgelet 1972 Het urinoir aan de Valentijnkade 1971 Leefbaarheidsproblemen van onze buurt 1970 BB - weg ermee! 1970 Auditie voor Hair in het Bavohuis 1969 Het grootste bejaardenhuis van Nederland 1967 Etage brandt uit in de Ternatestraat 1966 1966: 8 kleuterscholen, 19 lagere scholen en 10 scholen voor voortgezet onderwijs 1965 Outsiders in de Archipel 1964 Boer Koekoek in de Indische Buurt 1964 Doopsgezind Jeugdhonk in de Tweede Atjehstraat 1964 Moord in de Perlakstraat 1961 C.P.N. demonstreert tegen atoombewapening 1960 Ernstig tramongeval 1960 Ontploffing op het Ceramplein 1959 Met getrokken pistool op de Valentijnkade 1958 Boenen ter ere Gods 1958 EVC-man afgetuigd in telefooncel 1957 Een verhoord gebed in de Gorontalostraat 1955 Jaap Brandenburg spreekt in de Archipel 1954 Europese Defensie gemeenschap = fascisme 1952 Hand verloren aan de Riouwstraat 1951 Militaire oefeningen in de Indische Buurt 1950 Overtreding van het hamsterverbod 1950 Jopie en Louis Agterberg en Frantiszek Janiga 1949 Wielerronde Indische Buurt 1949 Dienstweigering aan de Gorontalostraat 1948 Koningin Juliana bezoekt de Indische Buurt 1948 Waarheidswinkel 1946 Herbegraving Jelle Posthuma 1945 Meester Padding 1945 Ontspanningsvereniging Flevo 1945 Schietpartij op de Dam 1945 Katja, beul van Vught 1944 Hongerwinter 1943 N.S.B.-ers 1943 Bommen op de Eltheto! 1942 Max Blokzijl spreekt 1942 Jeugdstorm marcheert! 1942 Zum Stehlen ausgeschickt 1941 Moord in de Javastraat 1941 Februaristaking in de Indische Buurt 1941 De Veemarkt veroverd op de Joden! 1941 W.A. actief in de Javastraat 1941 De vermoording van de Joodse Indische Buurt 1941 Ds. Tonnon 1941 De verwijdering van Joodse leerlingen van de Ambachtschool aan het Timorplein 1940 Bommen op de buurt 1940 Zwartepoorte kampioen... 1940 Inzameling voor gebombardeerd Rotterdam 1940 Oorlog in de Indische Buurt 1939 Shell Sportpark 1939 Pontificale hoogmis 1938 Het oude Zeeburg verdwijnt 1937 Jeugddag Indische Buurt 1937 Tuchteloze jeugd 1937 Razzia in de Padangstraat 1936 RK vroedvrouwen 1936 Revolutiebouw 1935 Fietsplaatjes 1935 Een tweede wijkpredikant voor de Elthetokerk 1935 De Rimboe wordt Huize Ambon 1935 Don Bosco-huis 1934 Het mastenbos aan de Insulindeweg 1934 Amsterdamsch Genootschap voor Werkverschaffing voor Onvolwaardigen 1934 Weigering Wilhelmus te zingen 1933 Het Thälmann-huis 1933 Pastoor van der Wiel 1933 Drie Duitsers 1933 Gered uit de greep van Hitler 1933 Clubgebouw Archipel 1933 Centraal Comité tegen de Radiowoeker versus Radiocentrale Broertjes 1932 Liefdesdrama in de Minahassastraat 1932 Liefdestwist? 1932 Werkloozen Strijd Comité Obistraat 1932 Agitprop vanuit de Minahassastraat 1932 Brief van een Roomsch kameraadje 1932 Samuel Verdoner, de laatste gazzen van de Indische Buurt 1931 Hersteld Luthers aan de Toministraat 1931 Rotte vis 1931 Iepen 1931 Eigenaar steenloods velt steenzetter met hamer 1931 Verkiezingsstrijd tussen C.H.U. en A.R.P. 1931 Brand in de Javastraat 1931 Optreden van Corry Vonk in het Bavohuis 1931 Het massaal spreekkoor 1930 De Nederlandse vlag misbruikt 1930 Het jonge Pieter Jellen-werk 1930 Pater Bijlhout gaat naar de Oost 1930 Joyriding 1930 Politietoezicht 1930 Gereformeerd 1930 De markt in de Javastraat 1930 Een bibliotheek voor de Indische Buurt 1930 Onhoudbare toestand bij tunnel Zeeburgerdijk 1929 Lourdes 1929 Vrijgekocht door missievriendjes 1929 Aanhouding diamantbewerker in Ombilinstraat 1929 Moord in de Gerardus Majella 1929 Venters zien geen uitweg 1929 Consultatiebureau aan de Baweanstraat 1928 Niasplein wordt Makassarplein 1928 Esperantovereniging Tagigas en l'Oriento 1928 Rechouwous-jeugd op stap 1928 Gebouw de Schakel 1928 Blind 1927 Buurtvereniging Ceram 1927 Verzuiling in het jeugdwerk 1927 Onmin in de Boetonstraat 1927 Bakkers 1927 De voorlopers van de A.H. Gerhardschool 1927 Rechercheur Kok: de eerste drugsdode in de Indische Buurt 1926 Afsluiting van de Diemerdijk 1926 Schutting 1926 Opening R.K. meisjesschool Ambonplein 1926 Het lokaal van het Leger des Heils 1926 Een wandeling door de nieuwe 'Archipelwijk' 1925 Het Zeeburgerdorp 1925 Demping van de Polderwetering 1925 Wijding 1925 Rechouwous, de Joodsche Vereeniging voor de Indische Buurt 1925 Geen man, geen cent voor het leger 1925 De rode vlag vanuit Niasstraat 61 1925 Groepsgebouw de Toorts 1925 Jan Ceton, onderwijzer aan de Bankastraat, communist 1924 Elthetokerk, bouw en opening 1924 Nieuwe straten 1924 De aanleg van de Riouwstraat 1924 Winkelweek Indische Buurt 1924 De oprichting van de Eerste Elthetoschool aan de Riouwstraat 1922 Premiewoningen voor arbeiders 1921 Een jongen, die een meisje bleek 1921 De storm 1921 Het Java-Kwartier 1921 Christelijke propaganda 1920 Een gouden swastika voor mevrouw Vrij 1920 Kinderspel in de jaren tien en twintig 1919 Moord in de Djambistraat 1918 Brand bij café Koopmans 1918 De aanleg van het Zuiderzeepark 1917 Broodoproer en revolutie 1917 Militairen maken de buurt onveilig 1917 Abortus aan de Zeeburgerdijk 1916 Zeeburgerkermis 1916 Onteigening bouwgronden 1915 Slaat den smeris dood 1914 Mene Tekel 1914 De Wild-West-Show van Texas-Tex 1914 Het noodziekenhuis aan de Zeeburgerdijk 1913 Nieuwe tramplannen 1913 Het Bavohuis 1912 Wijkgebouw Eltheto: de eerste jaren 1911 De Berlageblokken 1911 Eigen Haard bouwt Lombokstraat, Lampongstraat en Padangstraat 1911 Vereeniging voor onderwijs op Gereformeerde Grondslag 1911 Nieuw stratenplan 1911 De blindeninrichting aan de Celebesstraat 1909 De communistische Indische Buurt 1908 Jacob Pierik verdrinkt 1908 De bouwmaatschappij tot verkrijging van eigen woningen 1907 Smit springt uit het raam 1906 Stadstrand 1906 De Sabbathpaal op de Zeeburgerdijk 1905 Balistraat 48 1905 Fietsverbod 1905 Smokkelroute Zeeburgerdijk 1905 Uitslag eerste verkiezingen Indische Buurt 1905 Zweminrichting aan het Nieuwe Diep 1905 Theosofische Uitgeverszaak "Gnosis" 1903 Nieuw Muiderpoortstation 1903 Kinderlokker 1903 Moord in de Celebesstraat 1903 Derde Ambachtschool aan het Timorplein 1903 Politie in de Indische Buurt 1903 Dagpauwoog 1902 Een tramritje 1902 Arabieren 1902 Doorgang Eerste van Swindenstraat-Javastraat 1902 Relletjes in de Javastraat 1902 Illegaal caféwezen 1901 Een wandeling met Jac. P. Thijsse 1901 De wielerbaan 1900 Bierdrinkende jeugd 1900 Een nieuwe school aan de Bankastraat 1899 Snorrende kogel 1897 Floretstoot door het hoofd 1897 Bouw van de Indische Buurt 1895 De lijnbaan 1894 Halte Zeeburgerdijk 1893 Vereeniging buiten de Muiderpoort 1891 Vingertop 1890 Civiele werken rond de Zeeburgerdijk 1889 De tramomnibus 1889 Zeearend aan de Zeeburgerdijk 1887 Hotel Zeeburg 1886 Het tweede abbatoir 1886 Ergerlijk dronkemanstoneel 1882 Een dierenvriend 1881 De eerste scholen aan de Zeeburgerdijk 1881 Onzedelijke taferelen 1881 Een drankzuchtig hoekje 1880 Ringslangen 1880 Onderweg Zeeburgerdijk bestraat 1877 Een wandeling 1877 Spoorwegongeluk aan de Zeeburgerdijk 1877 Verplaatsing van de Veemarkt 1876 Gemeente Nieuwer-Amstel, Gemeente Diemen, Gemeente Amsterdam 1862 De Zeeburgerdijk als vuilnisbelt 1854 Driedubbele moord aan de Ringdijk 1844 Revolutionair aan de Oetewaelerweg 1804 Harddraverij 1761 De proef van de cole ANTIPIRIQUE 1756 Runderpest in Zeeburg 1744 Buitenplaats te huur aan de Hogendyk 1739 Een vondeling aan de Hogedijk 1733 Paalworm 1733 Oude Geele Vliegende Haerige Windhond 1714 Opening Joodse begraafplaats 1681 Verslibbing 1663 Herberg Zeeburg 1651 De Zeeburgerdijk breekt door 1647 Herberg 't Vosje 1631 Watermolen en gemaal 1563 Mijlpaal 1328 Outersdorp 1307 Zeeburgerdijk was Sint Anthonisdijk
Indische Buurt 