NIEUW! Lees ook de Geschiedenis van de Dapperbuurt!
In de geschiedenis van de Nederlandse brandbestrijding is 1614 een belangrijk jaar: de eerste, nog zeer primitieve brandweerspuit wordt uitgevonden: een met emmers gevuld groot vat van waaruit met handkracht water in een straalpijp wordt gepompt, die heel precies op de brandhaard gericht kan worden. Nadeel is wel dat de installatie behoorlijk dicht bij het vuur moet staan om effectief te zijn, wat niet praktisch en zeker niet zonder gevaar is. Een belangrijke vernieuwing in 1672 wordt daarom door de Amsterdamse gebroeders Jan en Nicolaas van der Heiden doorgevoerd: een extra leren slang tussen pomp en straalpijp, zodat men de brand van grotere afstand te lijf kan gaan. In 1866 tenslotte wordt de stoomspuit ontwikkeld, die wel een tien keer grotere capaciteit heeft, waardoor de bestrijding van branden voortaan zeer veel effectiever plaats kan vinden.
Tussen 1672 en 1866 probeert de Amsterdamse brandweer diverse nieuwe methoden uit om brand te kunnen bestrijden. Niet alleen met water kan vuur bestreden worden. Ook sommige andere vloeistoffen, gasachtigen en poeders kunnen hiervoor dienen, weet men sinds het eerste brandblusapparaat van Ambrose Godfrey uit 1721. In de loop van de achttiende eeuw experimenteert men met diverse samenstellingen van het brandblusmiddel.
Een daarvan is een proef met de zogenaamde Cole Antipirique (Cole Antiperitique). De Amsterdamsche Courant van 5 maart 1761 kondigt de proef aan, die bij Zeeburg plaats vindt en in eerste instantie moet worden uitgesteld:
De Proef van de Cole ANTIPIRIQUE, om alle zoorten van brand uit te blusschen, die gepasseerde Saturdag den 28 Febr. te Zeeburg zoude geschieden, en uitgestelt is geworden door het hoog water, zal zonder fout aanstaande Saturdag den 7 Maart op dezelve Plaats gemaakt werden, wat weer het zal zijn.
De proef met de cole antipirique gaat op zaterdag 7 maart 1761 wel door, maar is bepaald geen onverdeeld succes. Dat blijkt uit een brief die Amsterdams ooggetuige, de arts Jacob Ploos van Amstel aan zijn vriend uit Friesland, Julius Matthijs van Beyma schrijft.
Amsterdam 12 maart 1761
Wel Edele Heer en Vriend!
Mogelijk is bij UE. in Vriesland het gerucht overgewaaid van de nieuwe uitgevondene konst om brand te blusschen, welke hier sedert eenigen tijd zeer grooten opgang heeft gemaakt, ten minsten zal UE. wel in de couranten gelezen hebben van een proef met de Cole antipirique, die voorleden Zaturdag hier buiten de stad aan Ze-burg gedaan is; de zaak waardig oordeelende UE. door eenige letteren te communiceeren. zo neeme ik de vrijheid dezelve UE. dus te beschrijven.
Als eenen geruimen tijd heeft zich hier een Franschman opgehouden, die voorgaf een zeker vocht, bij hem Cole antipirique genaamd, uitgevonden te hebben, waarvan eenige droppels op de allerfelsten brand gestort zijnde, denzelven oogenblikkelijk uitdoofden. Hiervan deedt hij bijzondere persoonen de proef, welke eenige teertonnen lieten aansteeken, die men zegt, dat hij ter stond bluschte. Zo eene uitvinding kan UE. wel denken, maakte hier een groot gerucht, vooral daar men op het nut van het werk zag. Deze inventeur bij verscheidene groote luiden, doch meest van de Oranje partij, ingang krijgende smeedde een ontwerp van Compagnie-schap die bestaan zou uit duizend persoonen, welke ieder f 100 zouden fourneeren, voor welk geld hij zijn vocht zou maaken, hetwelk hij dan tegen 12 st. de boutelje aan de respective intekenaars zoude aanrekenen, welke, na alvorens privilegie en monopolie bij de Staaten van Holland verzogt te hebben, de fles van dit vocht voor f 1 weer zouden verkoopen, zo dat zij 8 st. wonnen, behalven de uitdeeling van de Compagnie, die evenals de Oost Indische, door Bewind-hebbers zou bestierd worden. Eer echter dit getal van duizend vol was, moest er in ‘t openbaar een proef van vertoond worden, en dit is eigentlijk op voorleden Zaturdag geschied.
Hij had daartoe laaten optrekken een vierkante hooge loots van hout, eens zoo groot, en groter dan zo een wildduiven-hok in Vriesland. Dezelve was van binnen als van buiten beteerd, zijnde op de helft in twee verdiepingen verdeeld, in welke beide lagen eenige tonnen met teere, therebinthen, smeer en stroo. Dien dag zeer mooi weer zijnde, liep de geheele stad daartoe, zo dat ik bekenne, nooit zoveel mensen bij elkander gezien te hebben. De weg was overdekt van Rijtuigen, daar de voornaamste lieden onzer stad inzaten: ‘s middags om 3 1/2 uur was er geen stalling voor paarden meer te krijgen, behalve dat de stalmeesters geene paarden noch wagens meerder te huur hadden. Drank hoegenaamd, was in de herbergen daar omstreeks gelegen niet te krijgen schoon ik nog met groote moeite een glaasje zuurachtig bier voorgezet kreeg. Men begroot het getal, dat er geweest is, wel op twintig duizend mensschen, doch dit is te veel. Zoo ik evenwel van ieder mensch, die er meer als tienduizend geweest zijn, een zestehalf had gekregen, ik verzekere mij, dat het meerder zou bedragen dan ik ooit met mijn praktijk gewonnen heb. Ik gisse dit aan de grootheid van ‘t terrein, die de menschen besloegen. In de boomen zaten meerder menschen dan er takken waren en tot boven op de daken der huizen zag men Dames met roode en witte satijnen pellieses met bond: kortom het was al wat men zien kon, en plaats onder dak was er voor geen geld te krijgen.
Eindelijk zou het spel aan den gang gaan, en ieder, ja ik zelfs, waren ten volle van den goeden uitslag verzekerd. Hij stak dan eerst als een badinagie of praeludium vooraf, een teerton, die een weinigje van het bovengenoemde huisje af was, in den brand: dezelve heftig brandende, nam hij een kamerbeuzem, stak dezelve in een tobbe, waarin zijn brand-blusschend vocht was. Met dezen beuzem sprengde hij dit vocht op de vlam; die eenige maalen herhaalende, ging waarlijk de vlam weg, doch een zeer sterke rook bleef er over, en toen zeide hij: zie nu heb ik het gebluscht. Doch het gemeene volk zich hiermede niet laatende vergenoegen, roerde die smeulende dampen om, waarop het starker dan te voren brandde. Hierover wierd hij boos, en zeide het huisje niet in den brand te willen steeken, ja, liep ook weg. Doch het gemeen zag gaauw kans om zulke branbaare stoffen in vlam te krijgen, en binnen korten tijd stondt het gantsche gebouw in ligterlaaiebrand, verzeld van zoo een rook, dat men bijna niets zien kon en bij alle gelukken was de wind over het IJ heen. Dit nu gesteld zijnde, en de blusscher niet voor den dag willende komen, dwong de schout van Diemen om de woede van ‘t graauw te bedaaren, den knegt van den Kunstenaar, er met zijn kunst naar toe te gaan, die dan ook geassisteert met Schout en Diener vrij wat ontsteld naar den brand ging, met eenige kamerbeuzems de planken bestreek, en met een spuit hetzelve vocht in den brand spoot, dich alles met een zelfde uitwerking, alsof hij er stil voor hadt blijven staan, jaa zelfs verwakkerde de vlam eerder dan te verminderen.
Het gemeen nu ter deeg ziende, dat zij misleid waren, begonnen met steenen en kluiten van den dijk naar onzen knaap te gooijen, die het haazenpad kiezende, ter naauwernood het ontkwam en tot zijn geluk; want men was zoo op hem en op zijn baas verbeeten, dat zij ze naar alle gedachten in de vlam zelf zouwen geworpen hebben, om het vuur uit te dooven, of ten minste waren zij zeer mishandeld. Alles to asch verteerd zijnde, ging ieder naar huis met de kous op het hoofd. […]
dw. Dienaar en Vriend. Jacob Ploos van Amstel
ANDERE ARTIKELEN: 2018 Aanzet voor een geschiedenis van de Marokkaanse Indische Buurt 2016 Oproep Steun voor elkaar 2016 Teruggaan of blijven? 2016 Sociale bijdrage supermarket het Lange Mes 2016 Viering 1-jarig bestaan buurthuis Archipel op het Makassarplein 2016 Interview met Mustapha Khaddari 2016 Interview met Jan Beerenhout 2016 Interview met Ahmed Marcouch 2016 Interview met Ahmed El Mesri 2016 Ontroerend afscheid van Rob van Veelen 2016 Het verloren gaan van idealen 2016 Welkom bij de offerfeest maaltijden 2016 Luier van der Laan pleegde zelfmoord door ophanging 2016 Boeken in de Javastraat 2016 Offerfeest voor vluchtelingen en armen 2016 Nu inschrijven taalcursussen Assadaaka! 2016 Bekende Indische Buurters 2016 Uit de geschiedenis van het Ambonplein 2016 Sprokkelingen uit de geschiedenis van het Makassarplein 2011 Cameratoezicht 2009 Radicalisering 2004 Gevoelens van onveiligheid 2004 Belwinkels in de Javastraat 2001 in het ghetto ( ode aan de indische buurt) 2000 De wisselwoningen 1994 Reality-serie Bureau Balistraat 1997 Verslaafde schiet twee agenten neer 1996 Ulu Camii 1995 An Nasr Moskee 1993 De moord op Andre Hartman 1992 Nordholt doet grote hashvangst 1988 Medewerkers bezetten ontmoetingscentrum aan Javaplantsoen 1985 Buikschot 1982 Vijftien jaar cel voor B. uit de Bankastraat 1982 Horrorhuis aan de Kramatweg 1981 Anti-Fascisten tegen Amicales 1980 Enige kraakkranten 1979 Kraakgroep Indische Buurt 1979 De Buurtwinkel 1978 De pyromaan van de Soembawastraat 1978 Anarchistisch Nonnen Front 1977 Heroine 1977 Familiedrama leidt tot hamermoord 1976 Linkse actie 1975 Bordelen en sexadressen in de Indische Buurt 1974 Buikschot uit noodweer 1973 Experiment genezing 1973 Marokkaanse, Tunesische, Spaanse en Turkse buurtgenoten opgelet 1972 Het urinoir aan de Valentijnkade 1971 Leefbaarheidsproblemen van onze buurt 1970 BB - weg ermee! 1970 Auditie voor Hair in het Bavohuis 1969 Het grootste bejaardenhuis van Nederland 1967 Etage brandt uit in de Ternatestraat 1966 1966: 8 kleuterscholen, 19 lagere scholen en 10 scholen voor voortgezet onderwijs 1965 Outsiders in de Archipel 1964 Boer Koekoek in de Indische Buurt 1964 Doopsgezind Jeugdhonk in de Tweede Atjehstraat 1964 Moord in de Perlakstraat 1961 C.P.N. demonstreert tegen atoombewapening 1960 Ernstig tramongeval 1960 Ontploffing op het Ceramplein 1959 Met getrokken pistool op de Valentijnkade 1958 Boenen ter ere Gods 1958 EVC-man afgetuigd in telefooncel 1957 Een verhoord gebed in de Gorontalostraat 1955 Jaap Brandenburg spreekt in de Archipel 1954 Europese Defensie gemeenschap = fascisme 1952 Hand verloren aan de Riouwstraat 1951 Militaire oefeningen in de Indische Buurt 1950 Overtreding van het hamsterverbod 1950 Jopie en Louis Agterberg en Frantiszek Janiga 1949 Wielerronde Indische Buurt 1949 Dienstweigering aan de Gorontalostraat 1948 Koningin Juliana bezoekt de Indische Buurt 1948 Waarheidswinkel 1946 Herbegraving Jelle Posthuma 1945 Meester Padding 1945 Ontspanningsvereniging Flevo 1945 Schietpartij op de Dam 1945 Katja, beul van Vught 1944 Hongerwinter 1943 N.S.B.-ers 1943 Bommen op de Eltheto! 1942 Max Blokzijl spreekt 1942 Jeugdstorm marcheert! 1942 Zum Stehlen ausgeschickt 1941 Moord in de Javastraat 1941 Februaristaking in de Indische Buurt 1941 De Veemarkt veroverd op de Joden! 1941 W.A. actief in de Javastraat 1941 De vermoording van de Joodse Indische Buurt 1941 Ds. Tonnon 1941 De verwijdering van Joodse leerlingen van de Ambachtschool aan het Timorplein 1940 Bommen op de buurt 1940 Zwartepoorte kampioen... 1940 Inzameling voor gebombardeerd Rotterdam 1940 Oorlog in de Indische Buurt 1939 Shell Sportpark 1939 Pontificale hoogmis 1938 Het oude Zeeburg verdwijnt 1937 Jeugddag Indische Buurt 1937 Tuchteloze jeugd 1937 Razzia in de Padangstraat 1936 RK vroedvrouwen 1936 Revolutiebouw 1935 Fietsplaatjes 1935 Een tweede wijkpredikant voor de Elthetokerk 1935 De Rimboe wordt Huize Ambon 1935 Don Bosco-huis 1934 Het mastenbos aan de Insulindeweg 1934 Amsterdamsch Genootschap voor Werkverschaffing voor Onvolwaardigen 1934 Weigering Wilhelmus te zingen 1933 Het Thälmann-huis 1933 Pastoor van der Wiel 1933 Drie Duitsers 1933 Gered uit de greep van Hitler 1933 Clubgebouw Archipel 1933 Centraal Comité tegen de Radiowoeker versus Radiocentrale Broertjes 1932 Liefdesdrama in de Minahassastraat 1932 Liefdestwist? 1932 Werkloozen Strijd Comité Obistraat 1932 Agitprop vanuit de Minahassastraat 1932 Brief van een Roomsch kameraadje 1932 Samuel Verdoner, de laatste gazzen van de Indische Buurt 1931 Hersteld Luthers aan de Toministraat 1931 Rotte vis 1931 Iepen 1931 Eigenaar steenloods velt steenzetter met hamer 1931 Verkiezingsstrijd tussen C.H.U. en A.R.P. 1931 Brand in de Javastraat 1931 Optreden van Corry Vonk in het Bavohuis 1931 Het massaal spreekkoor 1930 De Nederlandse vlag misbruikt 1930 Het jonge Pieter Jellen-werk 1930 Pater Bijlhout gaat naar de Oost 1930 Joyriding 1930 Politietoezicht 1930 Gereformeerd 1930 De markt in de Javastraat 1930 Een bibliotheek voor de Indische Buurt 1930 Onhoudbare toestand bij tunnel Zeeburgerdijk 1929 Lourdes 1929 Vrijgekocht door missievriendjes 1929 Aanhouding diamantbewerker in Ombilinstraat 1929 Moord in de Gerardus Majella 1929 Venters zien geen uitweg 1929 Consultatiebureau aan de Baweanstraat 1928 Niasplein wordt Makassarplein 1928 Esperantovereniging Tagigas en l'Oriento 1928 Rechouwous-jeugd op stap 1928 Gebouw de Schakel 1928 Blind 1927 Buurtvereniging Ceram 1927 Verzuiling in het jeugdwerk 1927 Onmin in de Boetonstraat 1927 Bakkers 1927 De voorlopers van de A.H. Gerhardschool 1927 Rechercheur Kok: de eerste drugsdode in de Indische Buurt 1926 Afsluiting van de Diemerdijk 1926 Schutting 1926 Opening R.K. meisjesschool Ambonplein 1926 Het lokaal van het Leger des Heils 1926 Een wandeling door de nieuwe 'Archipelwijk' 1925 Het Zeeburgerdorp 1925 Demping van de Polderwetering 1925 Wijding 1925 Rechouwous, de Joodsche Vereeniging voor de Indische Buurt 1925 Geen man, geen cent voor het leger 1925 De rode vlag vanuit Niasstraat 61 1925 Groepsgebouw de Toorts 1925 Jan Ceton, onderwijzer aan de Bankastraat, communist 1924 Elthetokerk, bouw en opening 1924 Nieuwe straten 1924 De aanleg van de Riouwstraat 1924 Winkelweek Indische Buurt 1924 De oprichting van de Eerste Elthetoschool aan de Riouwstraat 1922 Premiewoningen voor arbeiders 1921 Een jongen, die een meisje bleek 1921 De storm 1921 Het Java-Kwartier 1921 Christelijke propaganda 1920 Een gouden swastika voor mevrouw Vrij 1920 Kinderspel in de jaren tien en twintig 1919 Moord in de Djambistraat 1918 Brand bij café Koopmans 1918 De aanleg van het Zuiderzeepark 1917 Broodoproer en revolutie 1917 Militairen maken de buurt onveilig 1917 Abortus aan de Zeeburgerdijk 1916 Zeeburgerkermis 1916 Onteigening bouwgronden 1915 Slaat den smeris dood 1914 Mene Tekel 1914 De Wild-West-Show van Texas-Tex 1914 Het noodziekenhuis aan de Zeeburgerdijk 1913 Nieuwe tramplannen 1913 Het Bavohuis 1912 Wijkgebouw Eltheto: de eerste jaren 1911 De Berlageblokken 1911 Eigen Haard bouwt Lombokstraat, Lampongstraat en Padangstraat 1911 Vereeniging voor onderwijs op Gereformeerde Grondslag 1911 Nieuw stratenplan 1911 De blindeninrichting aan de Celebesstraat 1909 De communistische Indische Buurt 1908 Jacob Pierik verdrinkt 1908 De bouwmaatschappij tot verkrijging van eigen woningen 1907 Smit springt uit het raam 1906 Stadstrand 1906 De Sabbathpaal op de Zeeburgerdijk 1905 Balistraat 48 1905 Fietsverbod 1905 Smokkelroute Zeeburgerdijk 1905 Uitslag eerste verkiezingen Indische Buurt 1905 Zweminrichting aan het Nieuwe Diep 1905 Theosofische Uitgeverszaak "Gnosis" 1903 Nieuw Muiderpoortstation 1903 Kinderlokker 1903 Moord in de Celebesstraat 1903 Derde Ambachtschool aan het Timorplein 1903 Politie in de Indische Buurt 1903 Dagpauwoog 1902 Een tramritje 1902 Arabieren 1902 Doorgang Eerste van Swindenstraat-Javastraat 1902 Relletjes in de Javastraat 1902 Illegaal caféwezen 1901 Een wandeling met Jac. P. Thijsse 1901 De wielerbaan 1900 Bierdrinkende jeugd 1900 Een nieuwe school aan de Bankastraat 1899 Snorrende kogel 1897 Floretstoot door het hoofd 1897 Bouw van de Indische Buurt 1895 De lijnbaan 1894 Halte Zeeburgerdijk 1893 Vereeniging buiten de Muiderpoort 1891 Vingertop 1890 Civiele werken rond de Zeeburgerdijk 1889 De tramomnibus 1889 Zeearend aan de Zeeburgerdijk 1887 Hotel Zeeburg 1886 Het tweede abbatoir 1886 Ergerlijk dronkemanstoneel 1882 Een dierenvriend 1881 De eerste scholen aan de Zeeburgerdijk 1881 Onzedelijke taferelen 1881 Een drankzuchtig hoekje 1880 Ringslangen 1880 Onderweg Zeeburgerdijk bestraat 1877 Een wandeling 1877 Spoorwegongeluk aan de Zeeburgerdijk 1877 Verplaatsing van de Veemarkt 1876 Gemeente Nieuwer-Amstel, Gemeente Diemen, Gemeente Amsterdam 1862 De Zeeburgerdijk als vuilnisbelt 1854 Driedubbele moord aan de Ringdijk 1844 Revolutionair aan de Oetewaelerweg 1804 Harddraverij 1761 De proef van de cole ANTIPIRIQUE 1756 Runderpest in Zeeburg 1744 Buitenplaats te huur aan de Hogendyk 1739 Een vondeling aan de Hogedijk 1733 Paalworm 1733 Oude Geele Vliegende Haerige Windhond 1714 Opening Joodse begraafplaats 1681 Verslibbing 1663 Herberg Zeeburg 1651 De Zeeburgerdijk breekt door 1647 Herberg 't Vosje 1631 Watermolen en gemaal 1563 Mijlpaal 1328 Outersdorp 1307 Zeeburgerdijk was Sint Anthonisdijk
Indische Buurt 