NIEUW! Lees ook de Geschiedenis van de Dapperbuurt!
“Wij, Amsterdammers, hebben door den aanleg van den Oosterspoorweg het genot verworven om op eene snelle, gemakkelijke en min kostbare wijze de schoone streken van het Gooi, Eemland en de hooge Veluwe in de nabuurschap van het Koninklijk Loo te bereiken, gezwegen nog dat ons daardoor de naast weg naar Groningen en Friesland, naar Münster, Bremen, Hamburg en Berlijn is geopend.
Toch heeft die aanleg, in verband met de spoorwegwerken in het IJ, der stad een wandeling ontnomen, waarin wij ons sedert het opwerpen van den Oosterdoksdijk hadden verheugd: de wandeling van den Buitenkant tot aan Zeeburg langs den zuidoever van het IJ. Gelukkig is ook daarvoor vergoeding gekomen: de dam voor Schellingwoude ontsluit een pad naar den noorderoever van het IJ, naar de Zuiderzee, naar de steden en dorpen van Waterland.
Wie IJmuiden en het Kanaal door Holland op zijn Smalst heeft gezien, kan den wensch niet onderdrukken ook de daarmede verbonden werken ten oosten van Amsterdam te gaan zien: den aanleg van de Stads-Rietlanden, de Nieuwe vaart naar de Zuiderzee, den dam van den Paardenhoek naar Schellingwoude en de vijf aaneen verbonden Oranjesluizen. Welnu, die wensch is in weinige uren te bevredigen. Nog meer, daaraan zijn uitstapjes te verbinden, die de aangenaamste herinneringen zullen nalaten.
Ons uitgangspunt is de Muiderpoort, die ge desverkiezende van het midden der Stad met de omnibus in weinige minuten kunt bereiken. Een hoogstammig boschje toont ons dat we “buiten” zijn. Daarachter strekt zich de Oosterbegraafplaats uit, die, hoe bevallig ook beplant en merkwaardig wegens eenige welgeslaagde grafgesteenten, misschien te treurige herinneringen bij u opwekt om haar thans te bezoeken. Maar na weinige schreden bereiken wij den welbelommerden Oetewalerweg, die zijn naam ontleent van het dorpje Outewaal of Houtewaal, dat te zelfde plaatse bloeide tot omstreeks het midden der 17de eeuw, doch door de uitbreiding der IJstad zijn grondvlak en bevolking aan haar moest overgeven.
Wij laten den Outewalerweg, die ons naar de Watergraafsmeer en de tuinbouwschool “Linnaeus” zou voeren, ter rechterhand en bereiken een der nieuwste kwartieren onze stad. Het is de nieuwe uitleg, waarin de straatnamen herinneren aan mannen, die geijverd hebben om de kennis van Amsterdam en zijne geschiedenis uit te breiden. We lezen op de bekende blauwe bordjes: Wagenaarstraat en Commelinstraat, en merken op dat spoedig nieuwe namen zullen noodig wezen. Er is niet aan te twijfelen of latere adresboeken zullen een Haemrodestraat, een Pontanusstraat, een Fokkensstraat, een Dapperstraat hebben te vermelden. De bekende uitspanningsplaats de Roomtuin, uit welke warande men vroeger het ruimste vergezich genoot, heeft aan dien aanbouw haar landelijk karakter ten offer gebracht.
De Zeeburgerdijk breidt het vergezicht uit over de Stads-Rietlanden en het polderland ter rechter zijde tot een het geboomte van de Meer, tot de dorpen van Waterland en de masten en zeilen, die de naburige Zuiderzee verlevendigen. Zoo ge nagaat, dat de Stads-Rietlanden eeuwen later zijn ontstaan dan de Over-Amstelpolder, dat de grond er klei is, terwijl het oude land door veen is gevormd, komt spoedig tot het besluit, dat het IJ zich zelve door aanslibbing binnen engere grenzen heeft beperkt. Vrees niet, dat nu het IJ is afgedamd, die aanslibbing onze nieuwe waterwegen zal bederven. De dammen en sluizen bij de invaart zijn de bolwerken daartegen.
Mogelijk merkt ge, nu we den Oosterspoorweg hebben overschreden – die hier ruim 200 meters van de Singelgracht den dijk snijdt – in de Stads-Rietlanden eene plek op, hooger dan de omringende velden. Ofschoon die verheffing slechts eenige voeten bedraagt, heet die plek het Bergstuk. Weinigen zullen den oorsprong kennen van deze verhevenheid. Zij dankt haar aanzijn aan eene inrichting, die, als zoo veel, aan Amsterdam’s grootheid en macht herinnert. De Magistraat van de IJstad zorgde reeds op het einde der 16de eeuw om aan hare weerbaarheid eene eigene geschutgieterij te verzekeren, en ten einde het daar vervaardigde kanon en de loopen van geweren en pistolen te beproebem, deed de Regeering een proefwerf aanleggen, waarvan het Bergstuk het grondvlak aanwijst. Dat er vrij wat schoten hebben weerklinken kunt ge daaruit nagaan, dat voortdurend niet minder dan zes proefmeesters aan deze werf waren verbonden.
Behalve deze proefwerf, bevatten de Stads-Rietlanden reeds vroeg eenige houtzaagmolens, doch na het aanlegen van de Oosterdoksdijk herschiepen eenige warmoeziers – wier aantal steeds toenam – het grootste deel van dit oord in een moestuin. Zoo er binnen de gemeente Amsterdam tot op den aanleg van den IJpolder III Oost sprake kon zijn van landbouw, dan was het (ofschoon in zeer geringe mate) hier, want nu en dan zag men er enkele kampen met gerst bezet. Eeuwen vroeger schijnen in Amsterdam’s omstreken de weiden meer door akkers afgewisseld te zijn: althans op eene bekende plaat van de overblijfselen van het Karthuizerklooster ziet men een veld met halmen, die den sikkel verbeiden.
Zagen we tusschen den Outewalerweg en de spoorbaan nieuwe straten aanleggen en huizenrijen optrekken, de Stads-Rietlanden vertoonen ons niet minder het beeld van werkzaamheid. Nadat op het einde van 1869 tusschen het Rijk en de Stad eene overeenkomst omtrent de spoorwerken in en aan het IJ was gesloten, werd hier, in 1873, een begin gemaakt met het delven van een breed, diep spoorwegbassin, nevens een daar langs strekkende bazaltmuur en waterkeerenden dijk. Haven, muur en dijk zijn allen gereed, en worden nu gevolgd door scheepvaartwegen naar en uit het bassin, door eene uitgestrekte handelskade langs het IJ en door het bouwen eener brug van Kattenburg derwaarts.
Voorts heeft de stad Amsterdam de Nieuwe Vaart van het Funen tot Zeeburg – oorspronkelijk in 1675 gegraven – in 1872 en 1873 verbreed en door eene hechte sluis in gemeenschap gebracht met de Zuiderzee. De schutkolk voor dezen nieuwe gemeenschapsweg werd het eerst den 9 April 1873 geopend. Deze verbreeding der vaart en de aanleg der sluis hebben alleen ruim 360,000 gulden gekost. Nochtans dit zijn slechts de eerste schreden tot de herschepping der Stads-Rietlanden. De ingravingen waaraan ge op dit oogenblik ziet arbeiden, geschieden voor een tweede, geheel nieuw kanaal, bestemd om versch water uit de Zuiderzee binnen onze grachten te voeren. Daartoe zal aan het oostelijk einde een groot stoomwerktuig geplaatst worden. Tot de verdere inrichtingen, die de Magistraat het voornemen heeft hier tot stand te brengen, behoort de aanleg eener uitgestrekte slachtplaats (abattoir).
Zooals altoos, brengt de eene verandering de andere voort, vooral in groote zaken. Hier zal het genoemde ververschingskanaal o.a. de asch- en vuilnisbelt doen verdwijnen, welke in 1864 ter vervanging van die aan het Weesperveld werd aangelegd. Eveneens zal het naburige Exercitieveld, dat binnendijks ligt, verplaatst moeten worden. Is het aangenaam zoo veel bedrijvigheid, zoo vele blijken van kracht en ondernemingszin gade te slaan, gaarne rust ons oog ter verpoozing op het dichte lommer van de herberg “het Vosje”.
De eerste boerderijen, die nu volgen, behooren tot de gemeente Diemen. Welhaast zoomt een uitgestrekte godsakker onzen weg. Het is de laatste rustplaats van een groot deel onzer Israëlitische medeburgers. Toen dit “Kerkhof” zou aangelegd worden, vertoonde de plek zich geheel anders: het was een der beide waterkolken, door eene inbraak van het IJ, waarschijnlijk die van 1629 ontstaan. Als ge het hebreeuwsch machtig zijt, zult ge den schoonen zin bewonderen der opschriften, die liefde, smart en hoop op vele grafstenen hebben doen beitelen. Wanneer we de herberg Zeeburg bereiken, hebben we omstreeks 2000 meter afgelegd sinds we de Muiderpoort verlieten. Daar golft de zee: het oostelijk uiteinde van het IJ, met den onafzienbaren spiegel van de Zuiderzee op den achtergrond. Een kleinere plas, aan onze rechterhand, het Nieuwediep, weerkaatst almede den blauwen hemel, en daarachter verrijzen boomkruinen uit de welige Diemermeer, die, onbegrijpelijk voor den vreemdeling, 4 tot 5 meter lager ligt dan het vlak der baren!
Merkwaardige plek! Welk eene inspanning werd vereischt om door of langs dien diepen plas den zeedijk op te werpen, die, hoe dikwerf ook door orkanen gebeukt, steeds met kracht is verdedigd, en bezweek hij ook enkele maken bij den aandrang der woedende golvem, telkens hechter en sterker weer uit de diepte is opgehaald. Groot waren de verwoestingen ten gevolge der doorbraken van 1424, 1470, 1508, 1609 en 1651, maar groot ook de volharding onzer voorvaderen om het verlorene terug te winnen.
Wie na de vestiging der Republiek dit oord naderde, zag er zware rookkolommen opstijgen, want hier vestigde Jean Tourton eene traankokerij, waarin talrijke ladingen walvisschen in een vloeibaren staat zijn gebracht. Wij kunnen in de herberg “Zeeburg”, of in een der zalen, of in den door het Nieuwediep bespoelden tuin, eenige ververschingen gebruiken. Moge het op een schoone zomerdag aangenamer zijn onder het lommer, afwisselender is het gezicht uit een der zalen over het IJ, de Zee, en op de Waterlandsche kust. De herberg, het eenige huis der gemeente Diemen, dat aan de buitenzijde van den dijk ligt, ontleent haar naam aan eene sterkte, in 1649 ter dekking van de Amstelstad aangelegd. Die hoogopgetrokken wijkschans bleef schter niet langer dan twintig jaren in stand, waarna zij plaats maakte voor dit oord van uitspanning. Het daarbij aangelegde haventje is eene gewone losplaats voor overzeesch slacht- en melkvee.
Zijn wij steeds in oostelijk richting voortgewandeld, bij het verlaten van Zeeburg wenden we ons noordwaarts, langs den uiteinde van den Oosterdoksdijk, tot we den Paardenboek bereiken, waar de dam door het IJ aanvangt.”
ANDERE ARTIKELEN: 2018 Aanzet voor een geschiedenis van de Marokkaanse Indische Buurt 2016 Oproep Steun voor elkaar 2016 Teruggaan of blijven? 2016 Sociale bijdrage supermarket het Lange Mes 2016 Viering 1-jarig bestaan buurthuis Archipel op het Makassarplein 2016 Interview met Mustapha Khaddari 2016 Interview met Jan Beerenhout 2016 Interview met Ahmed Marcouch 2016 Interview met Ahmed El Mesri 2016 Ontroerend afscheid van Rob van Veelen 2016 Het verloren gaan van idealen 2016 Welkom bij de offerfeest maaltijden 2016 Luier van der Laan pleegde zelfmoord door ophanging 2016 Boeken in de Javastraat 2016 Offerfeest voor vluchtelingen en armen 2016 Nu inschrijven taalcursussen Assadaaka! 2016 Bekende Indische Buurters 2016 Uit de geschiedenis van het Ambonplein 2016 Sprokkelingen uit de geschiedenis van het Makassarplein 2011 Cameratoezicht 2009 Radicalisering 2004 Gevoelens van onveiligheid 2004 Belwinkels in de Javastraat 2001 in het ghetto ( ode aan de indische buurt) 2000 De wisselwoningen 1994 Reality-serie Bureau Balistraat 1997 Verslaafde schiet twee agenten neer 1996 Ulu Camii 1995 An Nasr Moskee 1993 De moord op Andre Hartman 1992 Nordholt doet grote hashvangst 1988 Medewerkers bezetten ontmoetingscentrum aan Javaplantsoen 1985 Buikschot 1982 Vijftien jaar cel voor B. uit de Bankastraat 1982 Horrorhuis aan de Kramatweg 1981 Anti-Fascisten tegen Amicales 1980 Enige kraakkranten 1979 Kraakgroep Indische Buurt 1979 De Buurtwinkel 1978 De pyromaan van de Soembawastraat 1978 Anarchistisch Nonnen Front 1977 Heroine 1977 Familiedrama leidt tot hamermoord 1976 Linkse actie 1975 Bordelen en sexadressen in de Indische Buurt 1974 Buikschot uit noodweer 1973 Experiment genezing 1973 Marokkaanse, Tunesische, Spaanse en Turkse buurtgenoten opgelet 1972 Het urinoir aan de Valentijnkade 1971 Leefbaarheidsproblemen van onze buurt 1970 BB - weg ermee! 1970 Auditie voor Hair in het Bavohuis 1969 Het grootste bejaardenhuis van Nederland 1967 Etage brandt uit in de Ternatestraat 1966 1966: 8 kleuterscholen, 19 lagere scholen en 10 scholen voor voortgezet onderwijs 1965 Outsiders in de Archipel 1964 Boer Koekoek in de Indische Buurt 1964 Doopsgezind Jeugdhonk in de Tweede Atjehstraat 1964 Moord in de Perlakstraat 1961 C.P.N. demonstreert tegen atoombewapening 1960 Ernstig tramongeval 1960 Ontploffing op het Ceramplein 1959 Met getrokken pistool op de Valentijnkade 1958 Boenen ter ere Gods 1958 EVC-man afgetuigd in telefooncel 1957 Een verhoord gebed in de Gorontalostraat 1955 Jaap Brandenburg spreekt in de Archipel 1954 Europese Defensie gemeenschap = fascisme 1952 Hand verloren aan de Riouwstraat 1951 Militaire oefeningen in de Indische Buurt 1950 Overtreding van het hamsterverbod 1950 Jopie en Louis Agterberg en Frantiszek Janiga 1949 Wielerronde Indische Buurt 1949 Dienstweigering aan de Gorontalostraat 1948 Koningin Juliana bezoekt de Indische Buurt 1948 Waarheidswinkel 1946 Herbegraving Jelle Posthuma 1945 Meester Padding 1945 Ontspanningsvereniging Flevo 1945 Schietpartij op de Dam 1945 Katja, beul van Vught 1944 Hongerwinter 1943 N.S.B.-ers 1943 Bommen op de Eltheto! 1942 Max Blokzijl spreekt 1942 Jeugdstorm marcheert! 1942 Zum Stehlen ausgeschickt 1941 Moord in de Javastraat 1941 Februaristaking in de Indische Buurt 1941 De Veemarkt veroverd op de Joden! 1941 W.A. actief in de Javastraat 1941 De vermoording van de Joodse Indische Buurt 1941 Ds. Tonnon 1941 De verwijdering van Joodse leerlingen van de Ambachtschool aan het Timorplein 1940 Bommen op de buurt 1940 Zwartepoorte kampioen... 1940 Inzameling voor gebombardeerd Rotterdam 1940 Oorlog in de Indische Buurt 1939 Shell Sportpark 1939 Pontificale hoogmis 1938 Het oude Zeeburg verdwijnt 1937 Jeugddag Indische Buurt 1937 Tuchteloze jeugd 1937 Razzia in de Padangstraat 1936 RK vroedvrouwen 1936 Revolutiebouw 1935 Fietsplaatjes 1935 Een tweede wijkpredikant voor de Elthetokerk 1935 De Rimboe wordt Huize Ambon 1935 Don Bosco-huis 1934 Het mastenbos aan de Insulindeweg 1934 Amsterdamsch Genootschap voor Werkverschaffing voor Onvolwaardigen 1934 Weigering Wilhelmus te zingen 1933 Het Thälmann-huis 1933 Pastoor van der Wiel 1933 Drie Duitsers 1933 Gered uit de greep van Hitler 1933 Clubgebouw Archipel 1933 Centraal Comité tegen de Radiowoeker versus Radiocentrale Broertjes 1932 Liefdesdrama in de Minahassastraat 1932 Liefdestwist? 1932 Werkloozen Strijd Comité Obistraat 1932 Agitprop vanuit de Minahassastraat 1932 Brief van een Roomsch kameraadje 1932 Samuel Verdoner, de laatste gazzen van de Indische Buurt 1931 Hersteld Luthers aan de Toministraat 1931 Rotte vis 1931 Iepen 1931 Eigenaar steenloods velt steenzetter met hamer 1931 Verkiezingsstrijd tussen C.H.U. en A.R.P. 1931 Brand in de Javastraat 1931 Optreden van Corry Vonk in het Bavohuis 1931 Het massaal spreekkoor 1930 De Nederlandse vlag misbruikt 1930 Het jonge Pieter Jellen-werk 1930 Pater Bijlhout gaat naar de Oost 1930 Joyriding 1930 Politietoezicht 1930 Gereformeerd 1930 De markt in de Javastraat 1930 Een bibliotheek voor de Indische Buurt 1930 Onhoudbare toestand bij tunnel Zeeburgerdijk 1929 Lourdes 1929 Vrijgekocht door missievriendjes 1929 Aanhouding diamantbewerker in Ombilinstraat 1929 Moord in de Gerardus Majella 1929 Venters zien geen uitweg 1929 Consultatiebureau aan de Baweanstraat 1928 Niasplein wordt Makassarplein 1928 Esperantovereniging Tagigas en l'Oriento 1928 Rechouwous-jeugd op stap 1928 Gebouw de Schakel 1928 Blind 1927 Buurtvereniging Ceram 1927 Verzuiling in het jeugdwerk 1927 Onmin in de Boetonstraat 1927 Bakkers 1927 De voorlopers van de A.H. Gerhardschool 1927 Rechercheur Kok: de eerste drugsdode in de Indische Buurt 1926 Afsluiting van de Diemerdijk 1926 Schutting 1926 Opening R.K. meisjesschool Ambonplein 1926 Het lokaal van het Leger des Heils 1926 Een wandeling door de nieuwe 'Archipelwijk' 1925 Het Zeeburgerdorp 1925 Demping van de Polderwetering 1925 Wijding 1925 Rechouwous, de Joodsche Vereeniging voor de Indische Buurt 1925 Geen man, geen cent voor het leger 1925 De rode vlag vanuit Niasstraat 61 1925 Groepsgebouw de Toorts 1925 Jan Ceton, onderwijzer aan de Bankastraat, communist 1924 Elthetokerk, bouw en opening 1924 Nieuwe straten 1924 De aanleg van de Riouwstraat 1924 Winkelweek Indische Buurt 1924 De oprichting van de Eerste Elthetoschool aan de Riouwstraat 1922 Premiewoningen voor arbeiders 1921 Een jongen, die een meisje bleek 1921 De storm 1921 Het Java-Kwartier 1921 Christelijke propaganda 1920 Een gouden swastika voor mevrouw Vrij 1920 Kinderspel in de jaren tien en twintig 1919 Moord in de Djambistraat 1918 Brand bij café Koopmans 1918 De aanleg van het Zuiderzeepark 1917 Broodoproer en revolutie 1917 Militairen maken de buurt onveilig 1917 Abortus aan de Zeeburgerdijk 1916 Zeeburgerkermis 1916 Onteigening bouwgronden 1915 Slaat den smeris dood 1914 Mene Tekel 1914 De Wild-West-Show van Texas-Tex 1914 Het noodziekenhuis aan de Zeeburgerdijk 1913 Nieuwe tramplannen 1913 Het Bavohuis 1912 Wijkgebouw Eltheto: de eerste jaren 1911 De Berlageblokken 1911 Eigen Haard bouwt Lombokstraat, Lampongstraat en Padangstraat 1911 Vereeniging voor onderwijs op Gereformeerde Grondslag 1911 Nieuw stratenplan 1911 De blindeninrichting aan de Celebesstraat 1909 De communistische Indische Buurt 1908 Jacob Pierik verdrinkt 1908 De bouwmaatschappij tot verkrijging van eigen woningen 1907 Smit springt uit het raam 1906 Stadstrand 1906 De Sabbathpaal op de Zeeburgerdijk 1905 Balistraat 48 1905 Fietsverbod 1905 Smokkelroute Zeeburgerdijk 1905 Uitslag eerste verkiezingen Indische Buurt 1905 Zweminrichting aan het Nieuwe Diep 1905 Theosofische Uitgeverszaak "Gnosis" 1903 Nieuw Muiderpoortstation 1903 Kinderlokker 1903 Moord in de Celebesstraat 1903 Derde Ambachtschool aan het Timorplein 1903 Politie in de Indische Buurt 1903 Dagpauwoog 1902 Een tramritje 1902 Arabieren 1902 Doorgang Eerste van Swindenstraat-Javastraat 1902 Relletjes in de Javastraat 1902 Illegaal caféwezen 1901 Een wandeling met Jac. P. Thijsse 1901 De wielerbaan 1900 Bierdrinkende jeugd 1900 Een nieuwe school aan de Bankastraat 1899 Snorrende kogel 1897 Floretstoot door het hoofd 1897 Bouw van de Indische Buurt 1895 De lijnbaan 1894 Halte Zeeburgerdijk 1893 Vereeniging buiten de Muiderpoort 1891 Vingertop 1890 Civiele werken rond de Zeeburgerdijk 1889 De tramomnibus 1889 Zeearend aan de Zeeburgerdijk 1887 Hotel Zeeburg 1886 Het tweede abbatoir 1886 Ergerlijk dronkemanstoneel 1882 Een dierenvriend 1881 De eerste scholen aan de Zeeburgerdijk 1881 Onzedelijke taferelen 1881 Een drankzuchtig hoekje 1880 Ringslangen 1880 Onderweg Zeeburgerdijk bestraat 1877 Een wandeling 1877 Spoorwegongeluk aan de Zeeburgerdijk 1877 Verplaatsing van de Veemarkt 1876 Gemeente Nieuwer-Amstel, Gemeente Diemen, Gemeente Amsterdam 1862 De Zeeburgerdijk als vuilnisbelt 1854 Driedubbele moord aan de Ringdijk 1844 Revolutionair aan de Oetewaelerweg 1804 Harddraverij 1761 De proef van de cole ANTIPIRIQUE 1756 Runderpest in Zeeburg 1744 Buitenplaats te huur aan de Hogendyk 1739 Een vondeling aan de Hogedijk 1733 Paalworm 1733 Oude Geele Vliegende Haerige Windhond 1714 Opening Joodse begraafplaats 1681 Verslibbing 1663 Herberg Zeeburg 1651 De Zeeburgerdijk breekt door 1647 Herberg 't Vosje 1631 Watermolen en gemaal 1563 Mijlpaal 1328 Outersdorp 1307 Zeeburgerdijk was Sint Anthonisdijk
Indische Buurt 