NIEUW! Lees ook de Geschiedenis van de Dapperbuurt!
Net als vele anderen bezocht ik dit weekend de A.H. Gerhardschool op de Valentijnkade, ter gelegenheid van Open Monumentendag. Tot mijn verbazing was het verleden van de school – dus voor de school eind jaren dertig de openbare A.H. Gerhardschool werd – ook voor de medewerkers en rondleiders tamelijk in nevelen verhuld. Er was iets met een jongens- en een meisjesschool, met allebei eigen ingangen. Niet gemengd onderwijs dus, net zoals tegenwoordig nog op sommige islamitische scholen. Maar hoe het precies zat met die school…?
Misschien toch een beetje anders… Dit artikel is voor de leerkrachten van de Gerhardschool…
In het Algemeen Dagblad van 24 November 1927 staat het volgende te lezen, onder de kop School op de Valentijnkade:
De vele nieuwe openbare scholen voor gewoon lager onderwijs in de laatste Jaren in de Indische buurt gebouwd, zijn zeggen B. en W., blijkens de beschikbare gegevens nog niet geheel voldoende om in de bestaande behoefte aan schoolruimte te voorzien. Aan drie scholen is een extra klasse van het eerste leerjaar verbonden. Bovendien zijn er nog 150 woningen in aanbouw, terwijl het percentage leegstaande woningen afneemt. Dit wijst er op, dat er nog drie scholen noodig zijn. De plannen voor twee dezer scholen [die aan de Valentijnkade dus, red.] zijn thans zoover gevorderd, dat B. en W. den Raad kunnen voorstellen een crediet voor en bouw beschikbaar te stellen. De kosten voor den bouw ramen zij global op f 161.000; die voor de meublisering en stoffeering op f 19.000.
Het blijken dus twee openbare scholen te zijn geweest, en geen bijvoorbeeld katholieke jongens- en meisjesschool. Het zijn de Valentijnschool (62) en de Kartinischool (61). Van de bouwgeschiedenis was weinig te achterhalen.
In januari 1929 wordt de heer P.A. Hoogwerf tot hoofd van de Valentijnschool benoemd. Onderwijzer is B.J. Hinnen en mej. I.A. Bijl is onderwijzeres. Op de Kartinischool is mevr. G.W. Rinck-Postma onderwijzeres in de handwerken. Er is ook een mej. D. Stikker. De heer Zuurheide is in 1932 hoofd van de Kartinischool.
In 1929 wordt een actie van de leerlingen van de Valentijnschool prijzend besproken in het communistisch dagblad de Tribune:
Welke methoden van “opvoering” sommige nobele, van kinderliefde gloeiende onderwijzers er op na houden, bleek Zaterdag weer eens aan de Valentijnschool te Amsterdam. Het was vreeselijk guur weer. Maar nietteming wilde de gymnastiek-onderwijzeres de open-lucht-oefeningen doen voortgaan. Het was een misdaad aan de kinderen, hen zoo lang in de kou te laten staan, maar dat deerde blijkbaar deze dame niet.
De kinderen dachten er echter anders over en een onzer pioniers nam het initiatief tot het verzet. Zij gingen krijgertje spelen en liepen zich weer warm. Hevige verbolgenheid bij de “opvoedster” en bedreiging met een respectabele hoeveelheid strafwerk. De kinderen zetten echter door en verhinderden de openlucht-gymnastiek. De klas moest naar school terugkeeren. Bravo, pioniers! Zoo hoort het! Voert zelf je actie, waar het noodig is!
Deze opbouwende bijdrage van de Tribune is op zichzelf weer landelijk nieuws en leidt tot vele afkeurende reacties.
De leerlingen van de Kartinischool gaan in juli 1932 samen met leerlingen van de Joodse Palacheschool en de Warmondschool op een uitje naar het kindervakantiehuis te Nunspeet, aldus het Nieuw Israelietisch Weekblad.
Steeds trokken de 3 scholen er samen uit en het dient hier met nadruk gezegd te worden, dat onze leerlingen van de Joodsche bijz. school het uitstekend met de leerlingen van de openbare lagere scholen konden vinden en omgekeerd.
Ook op de Kartinischool speelt zich in september 1933 een klein drama af, aldus een bericht in Het Volk.
Vader met een moeilijk karakter
Enkele dagen geleden heeft de politie van het bureau Linnaeusstraat een mishandelingszaak behandeld, betrekking hebbende op moeilijkheden, die reeds geruimen tijd bestaan tusschen een bewoner van de Indische buurt [een zekere Lopez Cardoso, red.] en het personeel der school, die ’s mans kinderen bezoeken.
De vader, een werkloos man, schijnt iemand te zijn, die door zijn moeilijk karakter vrijwel met niemand kan opschieten. Hij voelt zich steeds verongelijkt en te kort gedaan met het gevolg, dat hij reeds herhaaldelijk kwesties en moeilijkheden maakte in het bijzonder met personen, die bemoeienis met hem en zijn gezin moeten hebben, zooals ambtenaren van M.S., gemeente-artsen e.a.
Den laatsten tijd zijn het meer in het bijzonder grieven, die hij tegen het hoofd en de onderwijskrachten der Kartinischool op de Valentijnkade meent te hebben.
Herhaaldelijk is de man aan de school geweest en, blijkens bij de politie gedane klachten, bleven daarbij zoowel bedreigingen in de school als achtervolgingen op straat niet achterwege.
Het hoofd der school, op welke de kinderen vroeger gingen, is door het hinderlijk optreden van den man zelfs zenuwziek geworden. De vorige week is het op de Kartinischool opnieuw tot een uitbarsting gekomen. De man had wederom grieven over de behandeling van zijn kinderen en kwam het schoolhoofd daarvoor ter verantwoording roepen.
Bij die gelegenheid, Aldus de verklaringen van schoolhoofd en personeel, heeft hij het hoofd der school “geschept” en tegen den grond gesmakt, waarbij deze zoo ongelukkig terecht kwam, dat hij een schouderontwrichting heeft opgelopen. Bovendien ontving de mishandelde van zijn aanvaller een gelukkig niet ernstigen steek in een der beenen, welke steek is toegebracht met een schroevendraaier.
Uit zijn geestelijk evenwicht
De man is, nadat van deze mishandeling aangifte was gedaan, door de politie bij process-verbal gehoord, waarbij hij echter verklaarde, dat het schoolhoofd hem zou hebben aangevallen en hij zich daarom heeft verweerd.
Intusschen is gebleken, dat de man, die op zijn minst genomen, uit zijn geestelijk evenwicht schijnt te zijn, zijn actie tegen het personeel der school niet staakt. Hij komt er steeds in de buurt en maakt het den leerkrachten, o.a. door hen op straat te volgen, lasting.
Ook de Onderwijsinspectie houdt zich met deze zaak bezig, aangezien de onderwijzers zich bij voortduring door den man bedreigd achten en uit vrees voor erger, daartegen beschermd willen worden.
Het is niet het laatste bericht over deze zaak. Enige dagen later verschijnt de man met zijn 10-jarig zoontje wederom bij het politiebureau. De gymnastiekonderwijzer zou de keel van het kereltje hebben dichtgeknepen en een stok in de arm had gestoken. Aangezien bewijsmateriaal niet aanwezig was, werd de man heengezonden. Enige dagen worden zijn beide zoons van school verwijderd. Zijn dochtertje, dat op de Valentijnschool zit, mag gewoon op school blijven.
In 1934 lezen we dat de Valentijnschool op Valentijnkade 62 een van de 41 Amsterdamse scholen is die gesloten gaat worden. Dit grote aantal heeft er mee te maken dat het aantal leerlingen per klas tot 48 is verhoogd. De school heeft op dat moment 37 leerlingen in het vierde jaar, 22 in het vijfde jaar en 18 in het zesde jaar.
De Kartinischool is dan nog actief. Nog op 22 juli 1937 lezen we in het Algemeen Handelsblad dat de heer E.J. de Vries tot nieuw hoofd van de school is benoemd. Het is dus niet helemaal duidelijk wanneer de school het gebouw verliet; maar dan toch in ieder geval voor September 1939. De Kartinischool verhuist dan naar Sumatraplantsoen 9, waar de school nog lang blijft voortbestaan.
In juli 1938 lezen we voor het eerste dat een zogenaamde ‘psychopatenschool’ wordt aangekondigd op Valentijnkade 61 en 62. Deze zal in September 1939 geopend worden als de A.H. Gerhardschool. Dat wat betreft de voorlopers van de A.H. Gerhardschool.
Maar hoe zit het nu met het verhaal dat er een speciale meisjesschool en een speciale jongensschool was? Jammer genoeg konden wij dit niet achterhalen. Wel kwamen we erachter dat een Kartinischool een oorspronkelijk concept uit Nederlands Indie was, en gericht op het verheffen en emanciperen van inlandse meisjes… Zal de Kartinischool aan de Valentijnkade zich in die zin ook uitsluitend op… inlandse meisjes gericht hebben…? Na de Tweede Wereldoorlog, wanneer de school op het Sumatraplantsoen zit, is ze in ieder geval gemengd…
Wie het weet mag het zeggen.
ANDERE ARTIKELEN: 2018 Aanzet voor een geschiedenis van de Marokkaanse Indische Buurt 2016 Oproep Steun voor elkaar 2016 Teruggaan of blijven? 2016 Sociale bijdrage supermarket het Lange Mes 2016 Viering 1-jarig bestaan buurthuis Archipel op het Makassarplein 2016 Interview met Mustapha Khaddari 2016 Interview met Jan Beerenhout 2016 Interview met Ahmed Marcouch 2016 Interview met Ahmed El Mesri 2016 Ontroerend afscheid van Rob van Veelen 2016 Het verloren gaan van idealen 2016 Welkom bij de offerfeest maaltijden 2016 Luier van der Laan pleegde zelfmoord door ophanging 2016 Boeken in de Javastraat 2016 Offerfeest voor vluchtelingen en armen 2016 Nu inschrijven taalcursussen Assadaaka! 2016 Bekende Indische Buurters 2016 Uit de geschiedenis van het Ambonplein 2016 Sprokkelingen uit de geschiedenis van het Makassarplein 2011 Cameratoezicht 2009 Radicalisering 2004 Gevoelens van onveiligheid 2004 Belwinkels in de Javastraat 2001 in het ghetto ( ode aan de indische buurt) 2000 De wisselwoningen 1994 Reality-serie Bureau Balistraat 1997 Verslaafde schiet twee agenten neer 1996 Ulu Camii 1995 An Nasr Moskee 1993 De moord op Andre Hartman 1992 Nordholt doet grote hashvangst 1988 Medewerkers bezetten ontmoetingscentrum aan Javaplantsoen 1985 Buikschot 1982 Vijftien jaar cel voor B. uit de Bankastraat 1982 Horrorhuis aan de Kramatweg 1981 Anti-Fascisten tegen Amicales 1980 Enige kraakkranten 1979 Kraakgroep Indische Buurt 1979 De Buurtwinkel 1978 De pyromaan van de Soembawastraat 1978 Anarchistisch Nonnen Front 1977 Heroine 1977 Familiedrama leidt tot hamermoord 1976 Linkse actie 1975 Bordelen en sexadressen in de Indische Buurt 1974 Buikschot uit noodweer 1973 Experiment genezing 1973 Marokkaanse, Tunesische, Spaanse en Turkse buurtgenoten opgelet 1972 Het urinoir aan de Valentijnkade 1971 Leefbaarheidsproblemen van onze buurt 1970 BB - weg ermee! 1970 Auditie voor Hair in het Bavohuis 1969 Het grootste bejaardenhuis van Nederland 1967 Etage brandt uit in de Ternatestraat 1966 1966: 8 kleuterscholen, 19 lagere scholen en 10 scholen voor voortgezet onderwijs 1965 Outsiders in de Archipel 1964 Boer Koekoek in de Indische Buurt 1964 Doopsgezind Jeugdhonk in de Tweede Atjehstraat 1964 Moord in de Perlakstraat 1961 C.P.N. demonstreert tegen atoombewapening 1960 Ernstig tramongeval 1960 Ontploffing op het Ceramplein 1959 Met getrokken pistool op de Valentijnkade 1958 Boenen ter ere Gods 1958 EVC-man afgetuigd in telefooncel 1957 Een verhoord gebed in de Gorontalostraat 1955 Jaap Brandenburg spreekt in de Archipel 1954 Europese Defensie gemeenschap = fascisme 1952 Hand verloren aan de Riouwstraat 1951 Militaire oefeningen in de Indische Buurt 1950 Overtreding van het hamsterverbod 1950 Jopie en Louis Agterberg en Frantiszek Janiga 1949 Wielerronde Indische Buurt 1949 Dienstweigering aan de Gorontalostraat 1948 Koningin Juliana bezoekt de Indische Buurt 1948 Waarheidswinkel 1946 Herbegraving Jelle Posthuma 1945 Meester Padding 1945 Ontspanningsvereniging Flevo 1945 Schietpartij op de Dam 1945 Katja, beul van Vught 1944 Hongerwinter 1943 N.S.B.-ers 1943 Bommen op de Eltheto! 1942 Max Blokzijl spreekt 1942 Jeugdstorm marcheert! 1942 Zum Stehlen ausgeschickt 1941 Moord in de Javastraat 1941 Februaristaking in de Indische Buurt 1941 De Veemarkt veroverd op de Joden! 1941 W.A. actief in de Javastraat 1941 De vermoording van de Joodse Indische Buurt 1941 Ds. Tonnon 1941 De verwijdering van Joodse leerlingen van de Ambachtschool aan het Timorplein 1940 Bommen op de buurt 1940 Zwartepoorte kampioen... 1940 Inzameling voor gebombardeerd Rotterdam 1940 Oorlog in de Indische Buurt 1939 Shell Sportpark 1939 Pontificale hoogmis 1938 Het oude Zeeburg verdwijnt 1937 Jeugddag Indische Buurt 1937 Tuchteloze jeugd 1937 Razzia in de Padangstraat 1936 RK vroedvrouwen 1936 Revolutiebouw 1935 Fietsplaatjes 1935 Een tweede wijkpredikant voor de Elthetokerk 1935 De Rimboe wordt Huize Ambon 1935 Don Bosco-huis 1934 Het mastenbos aan de Insulindeweg 1934 Amsterdamsch Genootschap voor Werkverschaffing voor Onvolwaardigen 1934 Weigering Wilhelmus te zingen 1933 Het Thälmann-huis 1933 Pastoor van der Wiel 1933 Drie Duitsers 1933 Gered uit de greep van Hitler 1933 Clubgebouw Archipel 1933 Centraal Comité tegen de Radiowoeker versus Radiocentrale Broertjes 1932 Liefdesdrama in de Minahassastraat 1932 Liefdestwist? 1932 Werkloozen Strijd Comité Obistraat 1932 Agitprop vanuit de Minahassastraat 1932 Brief van een Roomsch kameraadje 1932 Samuel Verdoner, de laatste gazzen van de Indische Buurt 1931 Hersteld Luthers aan de Toministraat 1931 Rotte vis 1931 Iepen 1931 Eigenaar steenloods velt steenzetter met hamer 1931 Verkiezingsstrijd tussen C.H.U. en A.R.P. 1931 Brand in de Javastraat 1931 Optreden van Corry Vonk in het Bavohuis 1931 Het massaal spreekkoor 1930 De Nederlandse vlag misbruikt 1930 Het jonge Pieter Jellen-werk 1930 Pater Bijlhout gaat naar de Oost 1930 Joyriding 1930 Politietoezicht 1930 Gereformeerd 1930 De markt in de Javastraat 1930 Een bibliotheek voor de Indische Buurt 1930 Onhoudbare toestand bij tunnel Zeeburgerdijk 1929 Lourdes 1929 Vrijgekocht door missievriendjes 1929 Aanhouding diamantbewerker in Ombilinstraat 1929 Moord in de Gerardus Majella 1929 Venters zien geen uitweg 1929 Consultatiebureau aan de Baweanstraat 1928 Niasplein wordt Makassarplein 1928 Esperantovereniging Tagigas en l'Oriento 1928 Rechouwous-jeugd op stap 1928 Gebouw de Schakel 1928 Blind 1927 Buurtvereniging Ceram 1927 Verzuiling in het jeugdwerk 1927 Onmin in de Boetonstraat 1927 Bakkers 1927 De voorlopers van de A.H. Gerhardschool 1927 Rechercheur Kok: de eerste drugsdode in de Indische Buurt 1926 Afsluiting van de Diemerdijk 1926 Schutting 1926 Opening R.K. meisjesschool Ambonplein 1926 Het lokaal van het Leger des Heils 1926 Een wandeling door de nieuwe 'Archipelwijk' 1925 Het Zeeburgerdorp 1925 Demping van de Polderwetering 1925 Wijding 1925 Rechouwous, de Joodsche Vereeniging voor de Indische Buurt 1925 Geen man, geen cent voor het leger 1925 De rode vlag vanuit Niasstraat 61 1925 Groepsgebouw de Toorts 1925 Jan Ceton, onderwijzer aan de Bankastraat, communist 1924 Elthetokerk, bouw en opening 1924 Nieuwe straten 1924 De aanleg van de Riouwstraat 1924 Winkelweek Indische Buurt 1924 De oprichting van de Eerste Elthetoschool aan de Riouwstraat 1922 Premiewoningen voor arbeiders 1921 Een jongen, die een meisje bleek 1921 De storm 1921 Het Java-Kwartier 1921 Christelijke propaganda 1920 Een gouden swastika voor mevrouw Vrij 1920 Kinderspel in de jaren tien en twintig 1919 Moord in de Djambistraat 1918 Brand bij café Koopmans 1918 De aanleg van het Zuiderzeepark 1917 Broodoproer en revolutie 1917 Militairen maken de buurt onveilig 1917 Abortus aan de Zeeburgerdijk 1916 Zeeburgerkermis 1916 Onteigening bouwgronden 1915 Slaat den smeris dood 1914 Mene Tekel 1914 De Wild-West-Show van Texas-Tex 1914 Het noodziekenhuis aan de Zeeburgerdijk 1913 Nieuwe tramplannen 1913 Het Bavohuis 1912 Wijkgebouw Eltheto: de eerste jaren 1911 De Berlageblokken 1911 Eigen Haard bouwt Lombokstraat, Lampongstraat en Padangstraat 1911 Vereeniging voor onderwijs op Gereformeerde Grondslag 1911 Nieuw stratenplan 1911 De blindeninrichting aan de Celebesstraat 1909 De communistische Indische Buurt 1908 Jacob Pierik verdrinkt 1908 De bouwmaatschappij tot verkrijging van eigen woningen 1907 Smit springt uit het raam 1906 Stadstrand 1906 De Sabbathpaal op de Zeeburgerdijk 1905 Balistraat 48 1905 Fietsverbod 1905 Smokkelroute Zeeburgerdijk 1905 Uitslag eerste verkiezingen Indische Buurt 1905 Zweminrichting aan het Nieuwe Diep 1905 Theosofische Uitgeverszaak "Gnosis" 1903 Nieuw Muiderpoortstation 1903 Kinderlokker 1903 Moord in de Celebesstraat 1903 Derde Ambachtschool aan het Timorplein 1903 Politie in de Indische Buurt 1903 Dagpauwoog 1902 Een tramritje 1902 Arabieren 1902 Doorgang Eerste van Swindenstraat-Javastraat 1902 Relletjes in de Javastraat 1902 Illegaal caféwezen 1901 Een wandeling met Jac. P. Thijsse 1901 De wielerbaan 1900 Bierdrinkende jeugd 1900 Een nieuwe school aan de Bankastraat 1899 Snorrende kogel 1897 Floretstoot door het hoofd 1897 Bouw van de Indische Buurt 1895 De lijnbaan 1894 Halte Zeeburgerdijk 1893 Vereeniging buiten de Muiderpoort 1891 Vingertop 1890 Civiele werken rond de Zeeburgerdijk 1889 De tramomnibus 1889 Zeearend aan de Zeeburgerdijk 1887 Hotel Zeeburg 1886 Het tweede abbatoir 1886 Ergerlijk dronkemanstoneel 1882 Een dierenvriend 1881 De eerste scholen aan de Zeeburgerdijk 1881 Onzedelijke taferelen 1881 Een drankzuchtig hoekje 1880 Ringslangen 1880 Onderweg Zeeburgerdijk bestraat 1877 Een wandeling 1877 Spoorwegongeluk aan de Zeeburgerdijk 1877 Verplaatsing van de Veemarkt 1876 Gemeente Nieuwer-Amstel, Gemeente Diemen, Gemeente Amsterdam 1862 De Zeeburgerdijk als vuilnisbelt 1854 Driedubbele moord aan de Ringdijk 1844 Revolutionair aan de Oetewaelerweg 1804 Harddraverij 1761 De proef van de cole ANTIPIRIQUE 1756 Runderpest in Zeeburg 1744 Buitenplaats te huur aan de Hogendyk 1739 Een vondeling aan de Hogedijk 1733 Paalworm 1733 Oude Geele Vliegende Haerige Windhond 1714 Opening Joodse begraafplaats 1681 Verslibbing 1663 Herberg Zeeburg 1651 De Zeeburgerdijk breekt door 1647 Herberg 't Vosje 1631 Watermolen en gemaal 1563 Mijlpaal 1328 Outersdorp 1307 Zeeburgerdijk was Sint Anthonisdijk
Indische Buurt 