Verslibbing

NIEUW! Lees ook de Geschiedenis van de Dapperbuurt!

In vroege jaren van de stad bevindt zich de (binnen)haven van Amsterdam vooral aan de Geldersche Kade en het Damrak. Wanneer de handel zich begint uit te breiden, is hier al spoedig niet genoeg ruimte meer en wordt gebruik gemaakt van andere binnenhavens, zoals als de Rapenburger- en Houtkopersgrachten. Deze binnenhavens zijn, mede wegens het slibprobleem, slechts toegankelijk voor lichte schepen. Buitendijks worden sinds 1650 de vooral voor scheepsbouw ingerichte eilanden Kattenburg, Wittenburg en Oostenburg aangelegd. Met de aanleg van deze eilanden komt ook de Nieuwe Vaart tot stand. Deze wordt aangelegd in verband met grote aanslibbingsproblemen wegens de aanleg van Kattenburg in het IJ.

De Amsterdamse haven heeft altijd veel last gehad van slibvorming, waardoor de timmerwerven in de stad lang niet altijd voor wat zwaardere scheepvaart bereikbaar waren. In de tweede helft van de zeventiende eeuw is het burgemeester Johannes Hudde (1828-1704), die ingrijpende maatregelen laat nemen op het gebied van de waterstaat. De dijken aan de zuidzijde van het IJ worden versterkt en 1681 komen de sluizen in de Amstel tot stand, ook om hoog water te keren. Grootste probleem voor de scheepvaart blijft de verslibbing. Men probeert een en ander te bestrijden door het ontwikkelen van eigen baggermolens; de stad Amsterdam besteedt in 1681 hier bijvoorbeeld een bedrag van 60.000 gulden aan.

Vanaf ca. 1750 wordt gebroed op nieuwe plannen de verslibbing van de havens tegen te gaan, als alternatief voor de relatief dure inzet van de baggermolens. In 1772 komt een rapport uit van waterstaat-toezichthouders Christiaan Brunings, Jan Engelman en landmeter Melchior Bolstra, waarin onder andere gepleit wordt voor afgraving van de Paardenhoek. De Paardenhoek is een aanslibbend stukje land in het IJ ten noordoosten van Herberg Zeeburg (ter hoogte van de noordpunt van het tegenwoordig Zeeburgereiland), waarop ook regelmatig schepen vastlopen. Naast afgraving van de Paardenhoek dient in het IJ een hoofd aangelegd te worden ten oosten van Schellingwoude, om op die manier de stroming naar het zuiden af te buigen. Aangezien echter enige onenigheid bestaat over de vraag of het slib niet eerder uit de Haarlemmermeer afkomstig zou zijn dan uit de Zuiderzee, komt niets van deze plannen terecht. Wel wordt uiteindelijk de Paardenhoek – inclusief Fort aan den Paardenhoek, een in 1828 opgeheven onderdeel van de Stelling van Amsterdam – vanwege de aanleg van de Ertshaven en het Amsterdam-Rijnkanaal vergraven.

Verdere soms kostbare maatregelen in de tweede helft van de achttiende eeuw leiden niet tot resultaat. De aanslibbing blijft een groot probleem en men begint op andere maatregelen te zinnen. In 1808 wint waterbouwkundig ingenieur Jan Blanken (later Inspecteur-Generaal van Rijkswaterstaat) de dubbele gouden medaille van de Hollandsche Maatschappij voor Wetenschappen met zijn voorstel een nieuwe, ruimere dijk aan te leggen, lopend van het Blauwhoofd via de Paardenhoek naar Herberg Zeeburg. Op manier zou in feite – met gebruik van overtollig slib – een grote binnenhaven worden aangelegd waaruit de slibaanwas in zijn totaliteit geweerd zou kunnen worden.

Dit plan van Blanken krijgt de handen op elkaar en onder Koning Lodewijk Napoleon worden vanaf 1809 de eerste maatregelen genomen om tot aanleg van de nieuwe dijk te komen. Alhoewel ook Keizer Napoleon de plannen van Blanken in 1810 definitief goedkeurt, raakt het project vanwege de oorlogsomstandigheden in minder gunstig vaarwater. Onder de nieuwe Koning Willem I komt het project, ook vanwege de hoge kosten, vanaf 1817 definitief tot stilstand. De baggerwerkzaamheden vinden weer een aanvang, maar dit zet geen zoden aan de dijk en nu ontstaan er landelijk plannen om het IJ ten oosten van Amsterdam geheel van de Zuiderzee af te snijden. Dit leidt in eerste instantie tot grote tegenstand van de gemeente Amsterdam, die aan de plannen van Blanken wil vasthouden en in afsluiting van de Zuiderzee aan grote bedreiging van de handel ziet. Inmiddels is men als alternatief in 1824 begonnen met de aanleg van het Noord-Hollands Kanaal. Dit blijkt echter voor de steeds groter wordende schepen niet voldoende ruimte te bieden; de steeds verder verslibbende Amsterdamse haven begint nu snel achteruit te gaan.

Geïnspireerd door de aanleg van de Rotterdamse plannen voor de Nieuwe Waterweg (vanaf 1863) komt nu een nieuw gecombineerd plan tot stand: het graven van een kanaal naar de Noordzee, gecombineerd met de afsluiting van het IJ aan oostzijde. Vanaf 1865 gaat voor het kanaal de eerste schop de grond in en wordt begonnen met de aanleg van een dijk tussen de Paardenhoek en Schellingwoude. Op 29 april 1870 wordt in de aanwezigheid van Koning Willem III de eerste steen voor de Oranjesluizen gelegd. Op 25 september 1872 is het werk gereed en passeren de eerste schepen de Oranjesluizen. Om de scheepvaart naar het binnenland te faciliteren, wordt vanaf 1881 het Merwedekanaal aanlegd (later Amsterdam-Rijnkanaal); dit is in 1892 gereed.

De aanleg van het Noordzeekanaal leidt tot een nieuwe bloeiperiode voor de Amsterdamse haven. In het oosten worden in de Rietlanden nieuwe havens in het afgesloten IJ aangelegd en komt de Oostelijke Handelskade tot stand (1875-1883). De Oostelijke Handelskade is de eerste Amsterdamse haven aan diep water en wordt vanaf 1890 beschermd door een dam, die later uit zal groeien tot Java-eiland/KNSM-eiland. Hier vestigt zich in 1903 de Koninklijke Nederlandsche Stoomboot-Maatschappij (KNSM). Alhoewel het oostelijk havengebied in de eerste helft van de twintigste eeuw een grote bloeiperiode kent, met vooral veel scheepvaart richting Oost-Indië, vallen na de Tweede Wereldoorlog de havenactiviteiten praktisch stil met het zelfstandig worden van Indonesië. Het havengebied raakt in verval en de overgeleven Amsterdamse havenactiviteiten verplaatsen zich naar het westelijk havengebied. In het oostelijk havengebied komt het vanaf de jaren negentig tot grootschalige inrichting als woongebied. Nog enige resterende havenactiviteiten vinden plaats in bedrijventerrein Cruquius.

ANDERE ARTIKELEN: 2018 Aanzet voor een geschiedenis van de Marokkaanse Indische Buurt 2016 Oproep Steun voor elkaar 2016 Teruggaan of blijven? 2016 Sociale bijdrage supermarket het Lange Mes 2016 Viering 1-jarig bestaan buurthuis Archipel op het Makassarplein 2016 Interview met Mustapha Khaddari 2016 Interview met Jan Beerenhout 2016 Interview met Ahmed Marcouch 2016 Interview met Ahmed El Mesri 2016 Ontroerend afscheid van Rob van Veelen 2016 Het verloren gaan van idealen 2016 Welkom bij de offerfeest maaltijden 2016 Luier van der Laan pleegde zelfmoord door ophanging 2016 Boeken in de Javastraat 2016 Offerfeest voor vluchtelingen en armen 2016 Nu inschrijven taalcursussen Assadaaka! 2016 Bekende Indische Buurters 2016 Uit de geschiedenis van het Ambonplein 2016 Sprokkelingen uit de geschiedenis van het Makassarplein 2011 Cameratoezicht 2009 Radicalisering 2004 Gevoelens van onveiligheid 2004 Belwinkels in de Javastraat 2001 in het ghetto ( ode aan de indische buurt) 2000 De wisselwoningen 1994 Reality-serie Bureau Balistraat 1997 Verslaafde schiet twee agenten neer 1996 Ulu Camii 1995 An Nasr Moskee 1993 De moord op Andre Hartman 1992 Nordholt doet grote hashvangst 1988 Medewerkers bezetten ontmoetingscentrum aan Javaplantsoen 1985 Buikschot 1982 Vijftien jaar cel voor B. uit de Bankastraat 1982 Horrorhuis aan de Kramatweg 1981 Anti-Fascisten tegen Amicales 1980 Enige kraakkranten 1979 Kraakgroep Indische Buurt 1979 De Buurtwinkel 1978 De pyromaan van de Soembawastraat 1978 Anarchistisch Nonnen Front 1977 Heroine 1977 Familiedrama leidt tot hamermoord 1976 Linkse actie 1975 Bordelen en sexadressen in de Indische Buurt 1974 Buikschot uit noodweer 1973 Experiment genezing 1973 Marokkaanse, Tunesische, Spaanse en Turkse buurtgenoten opgelet 1972 Het urinoir aan de Valentijnkade 1971 Leefbaarheidsproblemen van onze buurt 1970 BB - weg ermee! 1970 Auditie voor Hair in het Bavohuis 1969 Het grootste bejaardenhuis van Nederland 1967 Etage brandt uit in de Ternatestraat 1966 1966: 8 kleuterscholen, 19 lagere scholen en 10 scholen voor voortgezet onderwijs 1965 Outsiders in de Archipel 1964 Boer Koekoek in de Indische Buurt 1964 Doopsgezind Jeugdhonk in de Tweede Atjehstraat 1964 Moord in de Perlakstraat 1961 C.P.N. demonstreert tegen atoombewapening 1960 Ernstig tramongeval 1960 Ontploffing op het Ceramplein  1959 Met getrokken pistool op de Valentijnkade 1958 Boenen ter ere Gods 1958 EVC-man afgetuigd in telefooncel 1957 Een verhoord gebed in de Gorontalostraat  1955 Jaap Brandenburg spreekt in de Archipel 1954 Europese Defensie gemeenschap = fascisme 1952 Hand verloren aan de Riouwstraat 1951 Militaire oefeningen in de Indische Buurt 1950 Overtreding van het hamsterverbod 1950 Jopie en Louis Agterberg en Frantiszek Janiga 1949 Wielerronde Indische Buurt 1949 Dienstweigering aan de Gorontalostraat 1948 Koningin Juliana bezoekt de Indische Buurt 1948 Waarheidswinkel 1946 Herbegraving Jelle Posthuma 1945 Meester Padding 1945 Ontspanningsvereniging Flevo 1945 Schietpartij op de Dam  1945 Katja, beul van Vught 1944 Hongerwinter 1943 N.S.B.-ers 1943 Bommen op de Eltheto! 1942 Max Blokzijl spreekt 1942 Jeugdstorm marcheert! 1942 Zum Stehlen ausgeschickt 1941 Moord in de Javastraat 1941 Februaristaking in de Indische Buurt 1941 De Veemarkt veroverd op de Joden! 1941 W.A. actief in de Javastraat 1941 De vermoording van de Joodse Indische Buurt 1941 Ds. Tonnon 1941 De verwijdering van Joodse leerlingen van de Ambachtschool aan het Timorplein 1940 Bommen op de buurt 1940 Zwartepoorte kampioen... 1940 Inzameling voor gebombardeerd Rotterdam 1940 Oorlog in de Indische Buurt  1939 Shell Sportpark 1939 Pontificale hoogmis 1938 Het oude Zeeburg verdwijnt 1937 Jeugddag Indische Buurt 1937 Tuchteloze jeugd 1937 Razzia in de Padangstraat 1936 RK vroedvrouwen 1936 Revolutiebouw 1935 Fietsplaatjes 1935 Een tweede wijkpredikant voor de Elthetokerk 1935 De Rimboe wordt Huize Ambon 1935 Don Bosco-huis 1934 Het mastenbos aan de Insulindeweg 1934 Amsterdamsch Genootschap voor Werkverschaffing voor Onvolwaardigen 1934 Weigering Wilhelmus te zingen 1933 Het Thälmann-huis 1933 Pastoor van der Wiel 1933 Drie Duitsers 1933 Gered uit de greep van Hitler 1933 Clubgebouw Archipel 1933 Centraal Comité tegen de Radiowoeker versus Radiocentrale Broertjes 1932 Liefdesdrama in de Minahassastraat 1932 Liefdestwist? 1932 Werkloozen Strijd Comité Obistraat 1932 Agitprop vanuit de Minahassastraat 1932 Brief van een Roomsch kameraadje 1932 Samuel Verdoner, de laatste gazzen van de Indische Buurt 1931 Hersteld Luthers aan de Toministraat 1931 Rotte vis 1931 Iepen 1931 Eigenaar steenloods velt steenzetter met hamer 1931 Verkiezingsstrijd tussen C.H.U. en A.R.P. 1931 Brand in de Javastraat 1931 Optreden van Corry Vonk in het Bavohuis 1931 Het massaal spreekkoor 1930 De Nederlandse vlag misbruikt 1930 Het jonge Pieter Jellen-werk 1930 Pater Bijlhout gaat naar de Oost 1930 Joyriding 1930 Politietoezicht 1930 Gereformeerd 1930 De markt in de Javastraat 1930 Een bibliotheek voor de Indische Buurt 1930 Onhoudbare toestand bij tunnel Zeeburgerdijk 1929 Lourdes  1929 Vrijgekocht door missievriendjes 1929 Aanhouding diamantbewerker in Ombilinstraat 1929 Moord in de Gerardus Majella 1929 Venters zien geen uitweg 1929 Consultatiebureau aan de Baweanstraat 1928 Niasplein wordt Makassarplein 1928 Esperantovereniging Tagigas en l'Oriento 1928 Rechouwous-jeugd op stap 1928 Gebouw de Schakel 1928 Blind 1927 Buurtvereniging Ceram 1927 Verzuiling in het jeugdwerk 1927 Onmin in de Boetonstraat 1927 Bakkers 1927 De voorlopers van de A.H. Gerhardschool 1927 Rechercheur Kok: de eerste drugsdode in de Indische Buurt 1926 Afsluiting van de Diemerdijk 1926 Schutting 1926 Opening R.K. meisjesschool Ambonplein 1926 Het lokaal van het Leger des Heils 1926 Een wandeling door de nieuwe 'Archipelwijk' 1925 Het Zeeburgerdorp 1925 Demping van de Polderwetering 1925 Wijding 1925 Rechouwous, de Joodsche Vereeniging voor de Indische Buurt 1925 Geen man, geen cent voor het leger 1925 De rode vlag vanuit Niasstraat 61 1925 Groepsgebouw de Toorts 1925 Jan Ceton, onderwijzer aan de Bankastraat, communist 1924 Elthetokerk, bouw en opening 1924 Nieuwe straten 1924 De aanleg van de Riouwstraat  1924 Winkelweek Indische Buurt 1924 De oprichting van de Eerste Elthetoschool aan de Riouwstraat  1922 Premiewoningen voor arbeiders 1921 Een jongen, die een meisje bleek 1921 De storm  1921 Het Java-Kwartier  1921 Christelijke propaganda 1920 Een gouden swastika voor mevrouw Vrij 1920 Kinderspel in de jaren tien en twintig 1919 Moord in de Djambistraat 1918 Brand bij café Koopmans 1918 De aanleg van het Zuiderzeepark 1917 Broodoproer en revolutie 1917 Militairen maken de buurt onveilig 1917 Abortus aan de Zeeburgerdijk 1916 Zeeburgerkermis 1916 Onteigening bouwgronden 1915 Slaat den smeris dood 1914 Mene Tekel 1914 De Wild-West-Show van Texas-Tex 1914 Het noodziekenhuis aan de Zeeburgerdijk 1913 Nieuwe tramplannen 1913 Het Bavohuis 1912 Wijkgebouw Eltheto: de eerste jaren 1911 De Berlageblokken  1911 Eigen Haard bouwt Lombokstraat, Lampongstraat en Padangstraat 1911 Vereeniging voor onderwijs op Gereformeerde Grondslag 1911 Nieuw stratenplan 1911 De blindeninrichting aan de Celebesstraat 1909 De communistische Indische Buurt 1908 Jacob Pierik verdrinkt 1908 De bouwmaatschappij tot verkrijging van eigen woningen 1907 Smit springt uit het raam 1906 Stadstrand 1906 De Sabbathpaal op de Zeeburgerdijk 1905 Balistraat 48 1905 Fietsverbod 1905 Smokkelroute Zeeburgerdijk 1905 Uitslag eerste verkiezingen Indische Buurt 1905 Zweminrichting aan het Nieuwe Diep 1905 Theosofische Uitgeverszaak "Gnosis" 1903 Nieuw Muiderpoortstation 1903 Kinderlokker 1903 Moord in de Celebesstraat 1903 Derde Ambachtschool aan het Timorplein 1903 Politie in de Indische Buurt 1903 Dagpauwoog 1902 Een tramritje 1902 Arabieren 1902 Doorgang Eerste van Swindenstraat-Javastraat 1902 Relletjes in de Javastraat 1902 Illegaal caféwezen 1901 Een wandeling met Jac. P. Thijsse 1901 De wielerbaan 1900 Bierdrinkende jeugd 1900 Een nieuwe school aan de Bankastraat 1899 Snorrende kogel 1897 Floretstoot door het hoofd 1897 Bouw van de Indische Buurt 1895 De lijnbaan 1894 Halte Zeeburgerdijk 1893 Vereeniging buiten de Muiderpoort 1891 Vingertop 1890 Civiele werken rond de Zeeburgerdijk 1889 De tramomnibus 1889 Zeearend aan de Zeeburgerdijk 1887 Hotel Zeeburg 1886 Het tweede abbatoir 1886 Ergerlijk dronkemanstoneel 1882 Een dierenvriend 1881 De eerste scholen aan de Zeeburgerdijk 1881 Onzedelijke taferelen 1881 Een drankzuchtig hoekje 1880 Ringslangen 1880 Onderweg Zeeburgerdijk bestraat 1877 Een wandeling 1877 Spoorwegongeluk aan de Zeeburgerdijk 1877 Verplaatsing van de Veemarkt 1876 Gemeente Nieuwer-Amstel, Gemeente Diemen, Gemeente Amsterdam 1862 De Zeeburgerdijk als vuilnisbelt 1854 Driedubbele moord aan de Ringdijk 1844 Revolutionair aan de Oetewaelerweg 1804 Harddraverij 1761 De proef van de cole ANTIPIRIQUE 1756 Runderpest in Zeeburg 1744 Buitenplaats te huur aan de Hogendyk 1739 Een vondeling aan de Hogedijk 1733 Paalworm 1733 Oude Geele Vliegende Haerige Windhond 1714 Opening Joodse begraafplaats 1681 Verslibbing 1663 Herberg Zeeburg 1651 De Zeeburgerdijk breekt door 1647 Herberg 't Vosje 1631 Watermolen en gemaal 1563 Mijlpaal 1328 Outersdorp 1307 Zeeburgerdijk was Sint Anthonisdijk

Advertentie