Indische Buurt

De geschiedenis van de Indische Buurt in Amsterdam Oost

NIEUW! Lees ook de Geschiedenis van de Dapperbuurt!

De geschiedenis van deze omgeving begint al vroeg. Ergens na het jaar 1000 wordt de polder waarin de huidige Indische Buurt ligt, aan de Zuiderzee ontrukt. De huidige Zeeburgerdijk, die vroeger heel lang Sint Anthonisdijk heette, wordt aangelegd. Er zijn aanwijzigingen dat de dijk vroeger iets meer de zee in heeft gelegen. In de tijd van de aanleg van de dijk, bestaat Amsterdam nog niet. Diemen is dan de belangrijkste stad in de omgeving. Het eerste dorp dat in de polder ontstaat is Outerdorp. Het wordt al in 1328 genoemd. Outersdorp, ter hoogte van het huidige Flevopark, ligt in Diemen. Later zal de grens tussen het opkomend Amsterdam en Diemen op de Zeeburgerdijk komen te liggen, ongeveer ter hoogte van de huidige Molukkenstraat.

Over de eerste eeuwen van Outersdorp is weinig bekend. Er zullen wat boerderijen gestaan hebben. Veel zorg behoeft het onderhoud van de dijk. Om de polder droog te houden, wordt vanaf 1631 een gemaal aangelegd. De opvolger daarvan is nog steeds in het Flevopark te bewonderen. Regelmatig vinden dijkdoorbraken plaats, waarbij ook inlandse plassen ontstaan. Aan een van die plassen ligt al sinds oude tijden een herberg, eerst Het Dorstig Hert genaamd, en later het Vosje. Een andere bekende herberg ligt halverwege de zeventiende eeuw aan het eind van de huidige Zeeburgerdijk, waar de schepen met vee aankomen: Herberg Zeeburg. Een opvolger van het oorspronkelijke gebouw is nog steeds te bewonderen en is daarmee het oudste gebouw van de huidige Indische Buurt.

De haven van Amsterdam, die dan nog aan de oostzijde van de stad gesitueerd is, heeft veel last van slibvorming. Een nieuw ongunstig fenomeen vanaf 1730 is de paalworm. In de zeventiende en achttiende eeuw is de Hogendijk, zoals de Sint Anthonisdijk dan inmiddels genoemd wordt, een geliefd wandeloord. Er zijn inmiddels meerdere herbergen en buitenplaatsen. Vanwege de afgelegenheid vinden er ook wel misdaden plaats en wordt in 1739 een vondeling aangetroffen. Spectaculair is in 1761 de proef van de Cole ANTIPIRIQUE. Vanaf het einde van de achttiende eeuw worden in de omgeving van Herberg Zeeburg excercities en harddraverijen gehouden.

Een nieuwe ontwikkeling is de aanleg van de Joodse begraafplaats voor Joodse armen, voor wie de begraafplaats in Muiden te duur en te ver is. In 1714 wordt deze geopend en tot in de jaren 1910 gebruikt. Zoals bekend is een deel van die begraafplaats nog steeds aan de rand van het Flevopark aanwezig; de sabbathpaal aan de Zeeburgerdijk is echter verdwenen. Inmiddels gaat de veehandel rond Herberg Zeeburg voorspoedig door. Wel wordt in 1756 runderpest aangetroffen. Het is niet helemaal duidelijk wanneer de aanvoer van vee via de aanlegplaats bij Herberg Zeeburg tot zijn definitief einde kwam. In ieder geval wordt in 1887 nog het Amsterdams Veemarktterrein van de Amstel naar de Zeeburgerdijk verplaatst en is de Zeeburgerdijk nog een lokatie van levendige veehandel. Voor de handelaars wordt ook een hotel gebouwd en een tramomnibus aangelegd. Vanuit Diemen wordt vee gesmokkeld.

Terwijl de polder aan de dijk halverwege de negentiende eeuw nog deels een afgelegen hoekje is, waar in 1854 de gruwelijke driedubbele moord aan de Ringdijk plaatsvindt, die tot het laatst voltrokken doodvonnis in Nederland leidt, en revolutionairen zich schuilhouden, begint de Gemeente Amsterdam zich vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw steeds nadrukkelijker voor annexatie van de hele polder te interesseren, om deze als stadsuitbreidingsgebied te gaan inzetten. In 1862 wordt alvast een deel van de Zeeburgerdijk in een stedelijke functie ingezet: een grote vuilnisbelt, een initatief van Sarphati. Bij de vuilnisbelt wordt ook het dierenasiel gevestigd, waar gevangen loslopende honden worden verdronken. Op dezelfde lokatie: buitenzijde Zeeburgerdijk vanaf de Celebesstraat tot aan de Molukkenstraat, is later ook de lijnbaan te vinden.

Het spoor is inmiddels aangelegd. In 1877 vindt daar een spectaculair spoorwegongeluk plaats. De spoordijk onderbreekt het rustieke landschap dat de polder dan nog kent; iets wat door wandelliefhebbers betreurd wordt. Maar het romantische is toch al wat aan het verdwijnen geslagen. Er wordt inmiddels aan de Dapperbuurt gebouwd en de onderweg van de Zeeburgerdijk wordt bestraat. De invloed van de Dapperbuurt is te merken. De jeugd vist de ringslangen uit de sloot en de eerste scholen worden aan de Zeeburgerdijk gebouwd. Alhoewel het Diemense deel van de Zeeburgerdijk nog vrij landelijk blijft en plaats van recreatie, wordt hier de invloed van de beschaving toch ook steeds meer gevoeld. Regelmatig is sprake van al dan niet aan drank gerelateerde criminaliteit. Snorrende kogels vanuit de schietbaan bij het Vosje dragen ook niet bij aan gevoelens van veiligheid op het eerste deel van de Zeeburgerdijk. In 1889 wordt zover bekend de laatste Zeearend gevangen.

De plannen tot aanleg van de Indische Buurt worden nu steeds concreter. De polder komt steeds meer onder stedelijke invloed, ook door het uitvoeren van een groot aantal civiele werken vanaf 1890, met alle overlast van polderwerkers van dien. Wanneer in 1896 de gehele polder door de gemeente Amsterdam wordt geannexeerd, krijgen de eerste bouwplannen vorm. Het gaat met name om het deel dat omsloten wordt door Borneostraat, Molukkenstraat, Atjehstraten en Celebesstraat, met de Javastraat in het midden. De eerste school aan de Bankastraat functioneert in 1904, de tweede is die op Balistraat 48. Aan de andere kant van de Molukkenstraat, zeg maar de voormalig Diemense kant, wordt nog even niets gebouwd. Daar wordt voorlopig een wielerbaan aangelegd, de nieuwste rage in die tijd. De pers begint nu uitgebreid belangstelling te krijgen voor de ontwikkelingen in de buurt, Waar Jac. P. Thijsse in 1901 nog een weemoedige wandeling door het verdwijnend idyllisch landschap maakt, bekijkt de correspondent van de Leeuwarder Courant de omgeving vanuit de tram. Het Nieuwsblad van het Noorden constateert de massale opkomst van het illegale cafe in de buurt. Ook vinden de eerste ongeregeldheden in de buurt plaats van stakende bouwarbeiders.

Zoals bekend ligt de Indische Buurt geisoleerd, afgescheiden van de rest van Amsterdam door het spoor, dat dan nog gelijkvloers ligt en de buurt vanwege intensief treinverkeer, met name na de aanleg van het Muiderpoortstation, vrij ontoegankelijk maakt. De eerste vereniging die de belangen van de bewoners van de Indische Buurt tracht te behartigen door het pleiten voor een betere toegankelijkheid, is de Vereeniging Buiten de Muiderpoort. Zij pleiten onder andere ook voor een gecontroleerde zweminrichting, zoals die uiteindelijk in het Nieuwe Diep tot stand zal komen, De buurtvertegenwoordigende rol van de vereniging Muiderpoort zal in de jaren twintig worden overgenomen door Buurtvereniging Ceram. Ceram pleit net als Buiten de Muiderpoort voor een betere toegankelijkheid van de buurt, die uiteindelijk met de verhoging van het spoor en de aanleg van de tunnel tussen Javastraat en Van Swindenstraat gerealiseerd zal worden. Ook zal na lang aandringen van Ceram tijdens de Tweede Wereldoorlog het badhuis worden gerealiseerd. Daarnaast weet Ceram in 1930 met succes de vestiging van een Gereformeerde kerk op het Ceramplein te voorkomen en is betrokken bij de oprichting van de openbare bibliotheek (zie ook de biografie van de befaamde bibliothecaresse van de Indische Buurt, Waldie van Eck).

Terwijl in de Indische Buurt druk gebouwd wordt, vindt in 1902 op de nabijgelegen wielerbaan een fantastisch spektakel plaats: de show van een groep Arabieren, De wielerbaan heeft te leiden van een verminderende belangstelling en wordt regelmatig gebruikt voor andere evenementen dan wielerwedstrijden, zoals het niet minder legendarisch optreden van Texas Tex in 1914. Uiteindelijk zal de wielerbaan in 1915 worden afgekeurd en gesloopt, om zo plaats te maken voor verdere uitbreidingsplannen voor de Indische Buurt. Zover is het echter nog niet. Het is een vreemde winter, die van 1902 op 1903. De bouw van de buurt levert in 1903 een eigen politiebureau op. Geruchtmakende zaken in die jaren: de moord in de Celebesstraat en het optreden van een kinderlokker aan de Zeeburgerdijk. Ook in 1903 start de bouw van de Derde Ambachtschool aan het Timorplein, waarvan de Joodse leerlingen in 1941 door de nationaal socialisten massaal zullen worden afgevoerd en vermoord. In 1906 stelt een anonieme schrijver de aanleg van een stadstrand voor.

Er begint nu een sociaal leven in de buurt op gang te komen. De Indische Buurt is een echte immigratiebuurt. Veel bewoners komen van overal in het land; er is minder overloop van Amsterdammers zoals in de Dapperbuurt. De eerste verkiezingen zijn van 1905. De SDAP – voorloper van de PvdA – is de winnaar (60%), de Gereformeerde ARP tweede (32%). De communisten, die later een grote invloed in de buurt zullen krijgen, bestaan dan nog niet en zijn dan nog een onderdeel van de SDAP. De verzuiling in de buurt begint steeds zichtbaarder te worden. Zo vestigen de Nederlands Hervormden zich in hun wijkgebouw in de Javastraat (eerste rommelmarkt Eltheto vindt al in 1925 plaats) en bouwen de Rooms Katholieken het Bavohuis. De tweede bouwfase van de Indische Buurt – tussen Borneostraat, Zeeburgerdijk en Molukkenstraat, biedt vooral veel woningen voor arbeiders met een laag salaris, die vooral op de SDAP en later de CPH zullen stemmen. De bewoners van de Berlageblokken betalen het minst en zijn sociaal het meest problematisch. Dat is nog sterker het geval voor bewoners van het Zeeburgerdorp.

In 1907 springt een zekere Smit op de Borneostraat uit het raam. Jacob Pierik uit den Javastraat verdrinkt in 1908. In 1909 manifesteert oplichter Postma uit de Celebesstraat zich landelijk met zijn blindeninrichting, Terwijl de Eerste Wereldoorlog nadert, bezint de gemeente Amsterdam zich op verdere bouwplannen in de Indische Buurt. Daar horen ook nieuwe tramplannen bij. Een laatste keer nog maakt Nescio in 1914 een wandeling over het nog tamelijk ongerepte laatste stukje Zeeburgerdijk. Dan wordt dit oostelijk deel definitief ingelijfd door de aanleg van de ontsmettingsinrichting, die in 1921 een zware storm overleeft en later door een schutting afgeschermd zal worden. Het ziekenhuis blijft tot 1975 in functie. Daarna zullen op deze lokatie in verband met stadsvernieuwing wisselwoningen worden neergezet. Vandaag de dag is de Zeeburgerdijk Oost, waar ook het gebouw van Herberg Zeeburg nog te vinden is, het laatste idyllische stukje van de Indische Buurt.

De Eerste Wereldoorlog lijkt een verloederend effect op de buurt te hebben. Met name de jeugd is onrustig. Ingekwartierde militairen maken de buurt onveilig en de schaarste leidt in 1917 tot broodrellen. Een aborteuse aan de Zeeburgerdijk wordt opgepakt. In 1919 vindt een moord in de Djambistraat plaats, De gemeente is inmiddels druk bezig met het uitwerken van de plannen voor zowel de derde bouwfase als voor de aanleg van een groot park, dan nog Zuiderzeepark geheten. Vanaf 1924 komt de volgende bouwfase echt op gang, wordt de Polderwetering gedempt en komt eindelijk de Riouwstraat tot stand, die oorspronkelijk in de eerste bouwfase bedoeld was. Een plan voor de bouw van premie-woningen komt uiteindelijk niet tot stand. Hoe de buurt er in 1926 uitziet is te lezen in een verslag in het Algemeen Handelsblad.

De bekende schrijver van katholieke afkomst, Bertus Aafjes, woont aan het begin van de jaren twintig in de buurt en beschrijft in een van zijn boeken heel aardig het spel waar kinderen zich die tijd op straat mee bezighielden. Hoewel de buurt enerzijds heel verzuild is – iedere zuil heeft zijn eigen scholen (Elthetoschool met meester Padding, RK Meisjesschool, A.H. Gerhardschool), verenigingen, optochten en zelfs speeltuinen – wonen de mensen zo dicht op elkaar dat de kinderen over de zuilen heen voortdurend met elkaar in aanraking komen. Dit baart de hoeders van de zuilen voortdurend vreselijke zorgen. Min of meer neutraal lijkt de padvinderij. Uiteindelijk zal echter eind jaren dertig een samenwerkingsverband tussen de diverse zuilen ontstaan, gericht op gezamenlijke opvang van de inmiddels wel erg baldadige jeugd. Dit samenwerkingsverband zal na de Tweede Wereldoorlog in het welzijnswerk vervolgd worden.

In de jaren twintig is de onderlinge concurrentie tussen de zuilen nog niet zo fel. Dat komt pas in de jaren dertig als de crisis inzet. De Indische Buurt is een buurt met erg veel kleine middenstand. Zo zijn er in 1927 maar liefst 48 bakkers in de buurt gevestigd. De middenstanders vechten uiteraard voor klandizie en daar wordt de media voor ingezet. Uit 1921 dateert de eerste editie van het Javakwartier, dat later zal opgaan in het Amsterdams Stadsblad. Nog ouder is de Merkuur, waar we een exemplaar van aantroffen uit 1906. Het eerste nummer van het Nieuws- en Advertentieblad voor de Indische Buurt is uit 1924. Zelfs in dit soort krantjes bestaat verzuiling. Zo geeft de Joodse vereniging een eigen Joods advertentieblad Rechouwous uit. De winkeliers, die vanaf 1924 winkelweken organiseren, hebben niet alleen onderling concurrentie. Ze hebben ook concurrentie van venters en de markt in de Javastraat. In de jaren dertig zal de concurrentie steeds moordender worden. Mogelijk is aan het hoge aantal kleine middenstanders het geconstateerd relatief hoog percentage NSB-ers in de Indische Buurt te wijten.

Het eerste gedocumenteerd geval van travestie in de buurt dateert uit 1921. Inspecteur Kok is in 1927 de eerste drugsdode. Tragisch is de vergeefse Lourdesvaart van Johanna Houbrich uit 1929. In 1930 vindt een uniek geval van joyriding plaats. Verder vinden in de jaren twintig hier en daar wat toestanden plaats die de krant halen, maar verreweg de meest spectaculaire misdaad in die jaren is wel de moord in de Gerardus Majellakerk aan het Ambonplein, waar een baas zijn werknemer voor de verzekeringspremie de hersens inslaat en het lichaam naar beneden laat storten. Er wordt al sinds 1925 aan de kerk gebouwd.

De concurrenten van de katholieken zijn de hervormden. Zij weten hun Elthetokerk op de hoek van de Insulindewege en Kramatweg uiteindelijk in 1929 te openen, na jarenlang spaarwerk. De laatste kerk die zich in deze periode in de Indische Buurt vestigt is de Hersteld Lutherse Kerk in de Toministraat. Later zal de Nasr Moskee in dat pand trekken. De Joden hebben hun eigen synagoge in de Molukkenstraat en het Leger des Heils zit in de Gorontalostraat. Zoals bekend hebben de Gereformeerden wegens tegenstand van buurtvereniging Ceram geen kerk in de buurt weten te bemachtigen. Na de Tweede Wereldoorlog vestigen de Doopsgezinden zich in het Karrewiel.

Christenen, Joden, socialisten en later NBS-ers. Dat zijn wel de hoofdstromingen in de Indische Buurt voor de Tweede Wereldoorlog. Net als de christenen zijn de socialisten ook sterk verdeeld. Van oorsprong de belangrijkste stroming zijn wel de sociaal democraten van de SDAP. Die vestigen zich in 1928 in gebouw De Schakel aan de Borneostraat. De sociaal democraten laten zich agerenderwijs relatief weinig horen in de buurt, maar dat is niet zo wonderlijk, aangezien de SDAP een belangrijke politieke rol in het stadsbestuur speelt en zo veel invloed heeft. Buurtvereniging Ceram is bijvoorbeeld in een voortdurende samenspraak met wethouder De Miranda actief. Ook de Esperantovereniging van de buurt is gelieerd aan de SDAP. De jeugd is onder andere georganiseerd in het Jonge Pieter Jellenwerk.

De communisten van de buurt laten heel wat meer van zich horen, Een van de drie voormannen van de CPH, later CPN, is Jan Ceton, onderwijzer aan de Bankaschool. De CPN organiseert al vroeg het verzet tegen het vragen van woekerprijzen door huisbazen en zal dat verzet tot in de jaren tachtig blijven aanvoeren. Ook organiseert de partij veel demonstraties, die vaak rechtstreeks het vestigen van de communistische heilstaat tot doel hebben. Na enige tijd in gebouw de Rimboe aan het Ambonplein gezeten te hebben, verhuist de partij in 1934 naar de Archipel aan de Minahassastraat, wat het hoofdkantoor voor activiteiten in de Indische Buurt wordt. Ook is het Werkloozen Strijd Comite Obistraat, onder leiding van Jaap Brandenburg, in de buurt actief.

Eind jaren twintig gebeurt er niet zoveel in de buurt. De crisis heeft nog niet ingezet en de heftige botsingen tussen communisten en NSB vinden pas vanaf 1934 plaats. Enige losse berichten. In 1926 is er veel protest tegen de plannen tot afsluiting voor het publiek van de Diemerzeedijk door het Hoogheemraadschap. Dit zal uiteindelijk niet plaatsvinden. Vanaf 1928 heet het Niasplein Makassarplein. Aan de Baweanstraat wordt in 1929 een consultatiebureau gevestigd. De verkeerssituatie in de buurt, met name rond de tunnel bij de Zeeburgerdijk baart zorgen. En pater Bijlhout gaat naar de Oost.

De verzuilde situatie in de buurt zorgt er voor dat begin jaren dertig een gevoeld gebrek begint te ontstaan aan neutrale verzamelgebouwen. De twee gevestigde kerken hebben hun eigen verenigingsruimtes, maar de gereformeerde kerk moet een dergelijke ruimte huren in de Atjehstraat. De Joden hebben alleen een kleine synagogeruimte en huren voor grotere bijeenkomsten onder andere het verenigingsgebouw van de Elthetokerk aan de Javastraat. De socialisten zitten in de Schakel, maar de communisten hebben in eerste instantie helemaal geen eigen ruimte in de buurt. Dit brengt de overheid er toe om te gaan kijken hoe een neutraal verzamelgebouw ingericht zou kunnen worden. Dit wordt clubgebouw Archipel. Ook de kerken stellen hun ruimtes steeds vaker ter beschikking van niet-gelieerde organisaties. Vooral het Bavohuis zal in de loop der tijden sterk van karakter veranderen: van katholiek verenigingsgebouw tot algemene amusementsruimte voor de buurt in de jaren zestig en zeventig. Hier treedt al in 1931 Corry Vonk op.

De buurt is nu af, op enige kleine versieringen na als het plaatsen van iepen op de Javastraat. Maar de sfeer begint meer gespannen te worden. De crisis zet in en in Duitsland komt het nationaal socialisme op. Dit baart de Joden in de buurt zorgen, en zet de communisten aan tot nog meer agiteren. Met de Joodse vereniging gaat het vanwege de inzettende crisis ook niet zo goed meer. Uiteindelijk zullen meer dan 550 Joodse bewoners door de nationaal socialisten worden afgevoerd en vermoord. De communisten op hun beurt beginnen zich steeds sterker te manifesteren in de buurt en vormen diverse mantelorganisaties. Heldhaftig worden op diverse manieren kameraden gered. Het Thälmann-huis wordt tegenover het onderkomen van het Leger des Heils gebouwd, om kinderen te redden uit handen van de christenen, De grootste botsing is met de NSB; een strijd om het behoud van De Rimboe die in eerste instantie verloren wordt. Eind jaren dertig is de CPN duidelijk minder militant en de Tweede Wereldoorlog gaat de partij ondergronds, om na de oorlog als grootste partij van de buurt terug te keren.

Ook de katholieke kerk, en met name pastoor van der Wiel, realiseert zich dat door de crisis en de maatregelen die de regering Colijn daarin neemt, de omstandigheden voor de armsten in de buurt onder het bestaansminimum dreigen te komen. Voor (verwaarloosde) jongens wordt in de Indische Buurt het Don Boscohuis opgericht, In 1939 bestaat de Gerardus Majellakerk 25 jaar. De protestanten houden zich rustig op sociaal gebied. Zij zijn immers met Colijn aan het bewind. Bovendien heeft predikant van Hoogenhuyze, oprichter van de Elthetokerk, sympathie voor de Duitse poging het communisme te onderdrukken. De Elthetogemeente wordt in de jaren dertig wegens het groot aantal lidmaten in tweeen gesplitst. Er komt ook een tweede predikant.

Wat zaken betreffende de openbare ruimte in de jaren dertig. In 1931 vindt een grote brand in de Javastraat plaats. In 1934 vestigt zich het Amsterdamsch Genootschap voor Werkverschaffing voor Onvolwaardigen aan de Zeeburgerdijk, op de lokatie waar nu het Leger des Heils en het Blauwe Huis te vinden zijn. In 1942 brandt het gebouw volledig af. Toename van het aantal radiozenders leidt tot een enorm mastenbos op de Insulindeweg. De Tijd spreekt er schande van. Meest spectaculair gebeuren is het bezwijken van diverse woningblokken rond het Ambonplein, alhoewel die nog maar 12 jaar oud zijn. Men verdenkt de heiers. In 1938 worden de oude stallen bij Herberg Zeeburg gesloopt. De fundamenten zullen in 2002 met veel tamtam weer worden teruggevonden. En nieuw in 1939 is het Shell-Sportpark, op de lokatie van het vroegere stadion van Blauw Wit. Nog enige andere opmerkelijkheden uit het buurtnieuws van de jaren dertig. In de Menadostraat gaat het mis; de hamer wordt ingezet. Een merkwaardige liefdestwist laat veel vragen achter. Ook liefde is aanleiding tot een moord en zelfmoord in de Minahassastraat. Drie Duitsers worden opgepakt. Men weigert het Wilhelmus te zingen. En fietsplaatjes worden op brutale wijze gestolen. De politie zet zich actief in om Joodse vluchtelingen uit het buitenland, die op de Zeeburgerdijk bivakkeren, zoveel mogelijk af te schermen van de Amsterdamse bevolking.

Iedereen zag het wel aankomen, maar dan is het toch nog plotseling oorlog. Ina Steur houdt haar dagboek bij die eerste dagen. Het is al gauw met Nederland gebeurd dankzij het bombardement van Rotterdam. De buurt zal in de oorlog zwaar worden getroffen. Niet alleen door bombardementen, waarbij de Elthetokerk wordt getroffen maar relatief weinig doden vallen, maar vooral door de honger en de wandaden van de nationaal socialisten, die meer dan 550 Joodse buurtbewoners vermoorden. De Jeugdstorm marcheert, Max Blokzijl spreekt en Katja is de beul van Vught. Maar het gaat allemaal niet zonder slag of stoot. De bewoners van de Indische Buurt werken niet mee. Aan de Februaristaking wordt door buurtgenoten massaal meegedaan. Na de hongerwinter komt de bevrijding. Bij een schietpartij op de dam na de bevrijding komt buurtgenoot de Boer alsnog om het leven.

Het leven gaat inmiddels ook gewoon door in de Indische Buurt. Enige niet direct oorloggerelateerde voorvallen die die jaren de kranten haalden. Op 25 juli 1940 wordt Adri Zwartepoorte, van de bekende zaak op de Molukkenstraat, wereldkampioen stayeren. Het zal zijn enige wereldsucces blijven. In de Javastraat wordt in 1941 een vrouw door haar echtgenoot vermoord, op verdenking van overspel. Dominee Tonnon is de nieuwe dominee van de Elthetokerk. En in 1942 wordt een heler aangehouden, die een groot aantal kleine jongens in dienst heeft om levensmiddelen voor hem te stelen.

De bevrijding leidt er in Nederland toe dat er een breed doorbraakfront ontstaat om het land weer op te bouwen. Terwijl in de buurt de welzijnsorganisaties een de zuilen overkoepelend samenwerkingsverband inrichten, komt een enorm verenigingsleven in de buurt tot stand. De CPN echter blijft met haar waarheidswinkels nadrukkelijk een eigen koers opeisen. De partij verzet zich onder andere tegen de oorlog in Nederlands Indie en protesteert heftig tegen militaire oefeningen in de Indische Buurt. De leidende gedachte daarbij is dat de Verenigde Staten weer een nationaal socialistisch regime in Duitsland aan de macht wil helpen. Grote man in de buurt is Jaap Brandenburg. De partij raakt intern ernstig in de problemen na de onthulling van de misdaden van Stalin, wat leidt tot een interne strijd die door hardliner Paul de Groot gewonnen wordt.

Waar de CPN haar eigen lijn blijft volgen, is de verzuiling in de rest van de buurt wel uitgewerkt. Het bezoek van koningin Juliana aan de buurt in 1948 doet de buurtbewoners massaal en eensgezind vlaggen, op een paar rode vlaggen na. De Wielerronde van de Indische Buurt dateert uit 1949. Het massa amusement via de televisie breekt door. De rest van de partijen laat maar weinig meer van zich horen. Enige andere nieuwsfeiten uit de periode tot aan 1960. Verzetstrijder Jelle Posthuma wordt in 1946 herbegraven. Jopie en Louis Agterberg en Frantiszek Janiga corresponderen per ballon. Hamsters worden betrapt in 1950. Scheikundig experimenteren leidt tot handverlies. Mevrouw Fluyter boent onverdroten voort, en overvallers in een Buick lopen vast op de Valentijnkade.

De jaren zestig beginnen met een ernstig tramongeval bij het eindpunt van lijn 3, en een enorme explosie op het Ceramplein. Politiek blijft de CPN de kar trekken – die zich steeds meer als vredespartij gaat manifesteren – hoewel de Boerenpartij een onverwacht hoog aantal stemmen scoort in deze zo stedelijke omgeving. De onvrede lijkt te maken te hebben met de inmiddels toch wel sterk achteruitgaande woningen, meestal in handen van huisjesmelkers die nauwelijks te overreden zijn iets aan de in hun ogen vermoedelijk onoverkomelijke achterstand in onderhoud te doen, en hun panden liever in elkaar laten storten. Sociaal gezien is de jaren zestig verder een aangename periode in de buurt. Er zijn veel kinderen en dus ook veel scholen. De welvaart zet door. De Outsiders treden op in de Archipel en het Flevohuis wordt als grootste bejaardentehuis van Nederland geopend door prinses Beatrix. Dieptepunten zijn het uitbranden van een etage aan de Ternatestraat en een moord in de inmiddels verdwenen Perlakstraat.

De jaren zeventig beginnen gemoedelijk met een demonstratie van CPN-jongeren tegen de BB. Laten we het geld in plaats daarvan aan beatkelders besteden! Ook een onderzoek van buurtkrant Tong Tong naar leefbaarheidsproblemen in de Indische Buurt laat zien dat die nog maar heel beperkt zijn, Wel blijft het oppassen geblazen met het urinoir aan de Valentijnkade. Er wonen inmiddels wat buitenlandse gastarbeiders in de buurt en de Elthetokerk start in 1973 het experiment genezing. Het is moeilijk exact te dateren wanneer het echt mis gaat met de buurt, maar het moet ergens tegen 1975 aan geweest zijn. De doorgaande verkrotting van de buurt heeft er inmiddels toe geleid dat een steeds groter aantal traditionele bewoners van de buurt aan het overwegen is geslagen om te verhuizen en dat inmiddels ook aan het doen is. De heroine is in opkomst. De leegstaande, verkrotte en dichtgespijkerde woningen staan te lang leeg, worden opengebroken en ingenomen door studenten, maar ook door illegalen (ongedocumenteerden heet dat vandaag de dag), dealers, prostitutie, criminelen en schimmige figuren. En dan is er een massale stille instroom van migranten, waar het onderwijs in de buurt niet op is ingericht. Zaken worden onbeheersbaar voor de overheid, die op haar beurt zich gaat toeleggen op het hardnekkig en vastberaden ontkennen van de ontstane problematiek.

Wie wel wat doet is de linkse beweging, voor een groot deel bestaand uit studenten van elders die een pand in de Indische Buurt hebben gekraakt. Zij organiseren zich in de Kraakgroep Indische Buurt, nauw gelieerd aan de in 1979 ontstane Buurtwinkel. Waar ze zich tegen verzetten valt aardig terug te lezen in de Kraakkrant Indische Buurt: met name tegen de pogingen van projectontwikkelaar Gerard Bakker om grootschalig bouwvallige panden op te kopen en te vervangen door koopwoningen. De Buurtwinkel zal later samengaan met het buurtopbouworgaan aan het Obiplein en als dusdanig een geduchte tegenstander vormen voor de latere stadsdeelorganisatie. Langzaam aan begint het moment van de linkse actie in de buurt te verlopen.

Nieuw in de buurt is de aanwezigheid van grote aantallen Surinaamse, Antiliaanse en met name Marokkaanse (Nasr Moskee) en Turkse (Ulu Camii) immigranten, waarvan de kinderstroom vanuit de gezinshereniging van de laatste twee groepen een zware aanslag doet op het daartoe niet ingerichte onderwijs vanwege het taalprobleem. In de jaren tachtig begint een cumulatie van problemen zich in de buurt te vertonen. De (drugs)criminaliteit is erg sterk geworden in de buurt. Integratie wil niet doorzetten en er is sprake van voortschrijdende polarisatie, ook vanwege de opkomst van de Centrum Democraten. De nieuw opgerichte stadsdeelorganisatie Zeeburg heeft het er niet gemakkelijk mee, met name ook door de structurele tegenwerking van het welzijnswerk.

Enige hoogte- en dieptepunten uit het nieuws uit deze periode. In 1974 wordt Cor Paetzhold door zijn geliefde met een buikschot geveld. In 1977 leidt een familiedrama tot een hamermoord. Het Anarchistisch Nonnen Front gaat in 1978 tot kraken over. Het optreden van de pyromaan van de Soembawastraat kost een mensenleven. Tahira wordt levend verbrand in de Karimatistraat vanwege de familie eer. De vondst van menselijke ledematen in de openbare ruimte leidt tot de ontdekking van het horrorhuis van de Kramatweg. De moord op Pietertje Rüpke leidt tot 15 jaar cel voor haar onderbuurman. De beheerder van de gebruikersruimte aan de Tweede Ceramstraat krijgt voor straf een buikschot. In 1988 bezetten medewerkers het ontmoetingscentrum aan het Javaplantsoen.

De buurt is erg verloederd. Dat is ook de indruk die men krijgt bij het bekijken van de reality-serie Bureau Balistraat. De moord op sigarenwinkelier Andre Hartman wordt door velen als een dieptepunt gezien. Een ander dieptepunt is wel de dag dat er maar liefst drie moorden in de buurt plaatsvinden. De buurt is er door gebrek aan structurele overheidscontrole en de invloed van met name de drugsmisdaad slecht aan toe. Henri de Tirlemont dicht in 2001 zijn in het ghetto ( ode aan de indische buurt). In 2004 blijkt uit onderzoek van de Commissie van Traa dat de invloed van de criminaliteit in de Javastraat zeer groot is. En hoe gaat het eigenlijk met de integratie?

De overheid heeft echter inmiddels niet stilgezeten en heeft samen met de woningbouwverenigingen een offensief ingezet, waarvan het belangrijkste element wel de mogelijkstelling is van koopwoningen en samengevoegde woningen: kortom een ingreep in de sociale samenstelling van de buurt. Daarnaast worden ook intensieve pogingen gedaan om de gevoelens van onveiligheid te bestrijden en wordt in eerste instantie omstreden cameratoezicht ingesteld. Deze totaalinzet leidt in ieder geval tot een diversificatie van het woningenbestand, een invloedrijke instroom van meer verdienenden en de gentrificatie van de buurt, waar vandaag de dag nog maar door weinigen structureel bezwaar tegen wordt gemaakt.

De vraag blijft echter of deze gentrificatie, die zeker een zeer gunstige invloed op de openbare ruimte van de buurt heeft gehad, op termijn ook zal leiden tot oplossing van de specifieke problemen van buurtbewoners afkomstig uit groepen met een structurele economische achterstand. De meningen zijn daarover verdeeld. Met name bestaan zorgen over de radicalisering onder bepaalde groepen jongeren, met name ontstaan na de moord op Theo van Gogh in 2005 en verder versterkt door de recente internationale politieke ontwikkelingen. Ook de al dan niet georganiseerde misdaad, en ook de werkeloosheid in sommige groepen is en blijft aanmerkelijk hoger dan in andere groepen.